پزشکان گیل

سردرد یکی از شایع‌ترین دردهای آزارنده‌ی بشری بوده و قدمت آن به قدمت انسان در کره‌ی خاکی است. به‌طور تخمینی حدود ۹۰ درصد افراد جامعه در طول زندگی خود حداقل یکی از انواع سردرد را تجربه می‌کنند که در حدود یک‌سوم موارد آن شدید است. قدیمی‌ترین دست‌نوشته مربوط به سومریان حدود ۳۰۰۰ سال پیش از میلاد و متعاقب آن مصریان حدود ۲۵۰۰ سال پیش از میلاد مسیح است و از آن پس با گذشت زمان اطلاعات بشر راجع به علت و طبقه‌بندی انواع سردرد کامل شده است. سردرد می‌تواند علل داخل جمجمه‌ای و نورولوژیک یا علل سیستمیک و متابولیک داشته باشد. انجمن بین‌المللی سردرد (IHS) سردرد را به دو نوع اولیه و ثانویه طبقه‌بندی می‌کند (جدول ۱). در مواجهه با هر بیمار دچار سردرد نخست باید شرح‌حال دقیق راجع به چگونگی و نحوه‌ی شروع آن، ماهیت، شدت، مدت، فرکانس، پریود زمانی، محل درد، علایم و نشانه‌های همراه، عوامل کاهنده و فزاینده‌ی سردرد، سابقه‌ی خانوادگی، سابقه‌ی بیماری داخلی و متابولیک گرفته شود و معاینه‌ی سیستمیک و نورولوژیک شامل علایم حیاتی و بررسی سیستم‌های حرکتی، حسی، منتال، تعادلی، اعصاب جمجمه‌ای و ته چشم و تحریک مننژ به‌عمل آید و نهایتاً در صورت نیاز از یافته‌‌های پاراکلینیک برای بررسی بیماری‌های متابولیک و عفونی و یافته‌های تصویربرداری مانند سی‌تی اسکن یا ام‌آرآی مغز و در صورت لزوم بررسی مایع مغزی- نخاعی (CSF) استفاده شود. در مورد این‌که آیا بیمار مبتلا به سردرد نیاز به یافته‌های پاراکلینیک دارد یا نه باید گفت چنان‌چه نوع سردرد بنا بر شرح‌حال اخذ شده بیانگر یکی از انواع سردرد اولیه بنا بر طبقه‌‌بندی IHS بوده و معاینه‌ی نورولوژیک نرمال باشد (جداول ۲، ۳ و ۴) نهایتاً نیاز به بررسی تکمیلی ندارد ولی اگر معاینه‌ی نورولوژیک و سیستمیک غیرطبیعی بوده و مبین عفونت، سردرد متعاقب تروما، مشکلات متابولیک داخلی، تغییرات فشار CSF یا ضایعات فضاگیر داخل جمجمه (SOL) و… باشد، نیاز به بررسی تکمیلی و پیگیری است.

در شرایط زیر نیز باید بررسی از نظر تصویربرداری شامل سی‌تی اسکن یا ام‌آرآی مغز به‌عمل آید: ۱٫    اولین و شدیدترین سردرد (First and worst h.) 2.    سردرد مزمن روزانه (CDH) 3.    سردرد همراه با تشنج ۴٫    شروع سردرد بعد از ۵۰ سالگی ۵٫    سردردی که به درمان‌های معمول و مرسوم پاسخ ندهد ۶٫    سردرد فزاینده از نظر شدت و مدت و فرکانس ۷٫    سردرد مداوم روزانه که اخیراً ایجاد شده باشد ۸٫    سردرد شدید در افراد مبتلا به سرطان و HIV به‌ویژه اگر اخیراً ایجاد شده باشد ۹٫    سردرد همراه با تب، تهوع، استفراغ و علایم تحریک مننژ ۱۰٫    سردرد همراه معاینه‌ی نورولوژیک غیرطبیعی شامل اختلال شناختی، اختلال حرکتی یا ادم پاپی ۱۱٫    سردرد همیشه یک‌طرفه (در یک سمت خاص) ۱۲٫    سردرد میگرنی که یکی از شرایط جدول ۵ را داشته باشد ۱۳٫    سردرد همراه با اورا و یافته‌ی غیرطبیعی نورولوژیک که منطبق بر میگرن نباشد. الگوریتم پیوست نحوه‌ی برخورد با بیمار مبتلا به سردرد را به‌طور خلاصه بیان می‌کند.

جداول پیوست برگرفته از کتاب‌های Neurological Diseases و Handbook of Headache است. دکتر سیدعلی رودباری متخصص داخلی اعصاب نشانی: گلسار، روبه‌روی اداره‌ی پست تلفن: ۷۲۲۲۵۱۶