پزشکان گیل

یک توضیح ضروری: همان‌طور که در شماره‌ی پیش گفته شد، هدف از تالیف و درج سلسله مقالات «طب مکمل» صرفاً معرفی این روش‌های درمانی برای همکارانی است که ممکن است اطلاعات زیادی در مورد آن‌ها نداشته باشند. بنابراین اگر در مورد هر کدام از آن‌ها موارد کاربردی ذکر می‌شود، منظور تنها موارد کاربرد و فواید این روش‌ها از دیدگاه پزشکانی است که بدان اعتقاد دارند و هیچ‌یک از موارد ذکر شده لزوماً مورد تایید یا توصیه‌ی مولف این مقاله یا ماهنامه‌ی «پزشکان گیل» نیست.

ماساژ
ماساژ یکی از قدیمی‌ترین اشکال درمانی شناخته شده توسط انسان است که دست‌کم بیش از سه هزار سال پیش از میلاد در خاور دور و میانه کاربرد داشته است. در یونان باستان نیز پزشکان برای درمان مفاصل خشک و دردناک از ماساژ استفاده می‌کردند.
ماساژ یکی از مفیدترین و آسان‌ترین انواع درمان برای تسکین درد و سایر نشانه‌های بیماری و آسیب است. از این روش درمانی برای افزایش گردش خون به یک قسمت مبتلا، کمک به تخلیه‌ی ترشحات ناحیه‌ی دیگر، شل کردن عضلات و کم کردن احتمال تحلیل عضلانی استفاده می‌شود.
ماساژ همچنین در درمان آرتریت‌ها، پیچ‌خوردگی‌ها، کبودی‌ها و درد ناشی از کشش ساکروایلیاک در بسیاری از حالات ارتوپدی از جمله مشکلات کمر مفید است.
در «ماساژ درمانی» حرکات منظم با استفاده از اعمال فشار و مشت‌ومال دادن به‌کار می‌رود که باید توسط یک فرد تعلیم‌دیده‌ی حرفه‌ای انجام شود.
در زمان‌های قدیم برای درمان بیماری‌هایی مثل آسم، دردهای مزمن (از جمله سردردها) و عضوهای فلج شده از ماساژ استفاده می‌کردند.
از زمان سقوط امپراطوری روم تا پایان قرون وسطی مدارک و شواهد زیادی درباره‌ی ماساژ در دست نیست که به‌دلیل منع کلیسا ناشی از قبیح دانستن لذت جسم، و خوار و بی‌ارزش شمردن ماساژ بود که البته پس از رنسانس این رشته دوباره احیا ‌شد.
از قرن ۱۹ به‌ بعد در اروپا پرهنریک لینگ «ماساژ سوئدی» را ابداع کرد که براساس انواع مختلف تمرینات ماساژ باستانی، این روش با ماساژ درمانی و ورزش ماهیچه و مفاصل ترکیب شده و «ورزش سوئدی» را به‌وجود آورده است.
از دهه‌ی ۷۰ به‌دنبال انتشار کتاب «ماساژ» توسط جرج داوئینگ آمریکایی، ماساژ سیر دیگری پیدا کرد. داوئینگ اعتقاد به ترکیب «رفلکس درمانی» و «شیاتسو» داشت و از ماساژ به‌عنوان درمانی برای همه‌ی بیماری‌ها- چه جسمی و چه عاطفی و روانی- نام می‌برد.
از آن زمان به بعد، ماساژ درمانی به‌عنوان عاملی برای حفظ بهترین حالت سلامتی جسم و روح مطرح شد که هدف آن تقویت جسم و ذهن و آرامش روح و روان و تحریک بدن است.

اساس روش ماساژ درمانی
ماساژ درمانی روشی است که از لحاظ جسمی باعث بهبود سیستم عصبی- ماهیچه‌ای و خون می‌شود و جسم را وادار به جذب ماده‌ی غذایی و دفع مواد زاید می‌کند. ماساژ درمانی گردش خون و لنف را در عضلات بیشتر می‌کند و با کاهش انقباض در عضلات، خستگی عضلانی را از بین می‌برد، گرفتگی و تنش را در عضلات کاهش می‌دهد و لاجرم موجب کاهش فشار بر رگ‌ها و سیاهرگ‌ها می‌شود و در نتیجه گردش خون را بهبود می‌بخشد، ناراحتی‌های قلبی را کم می‌کند، ضربان قلب و فشار خون را کاهش می‌دهد و جریان لنف را در بدن سرعت می‌بخشد.
همچنین ماساژ باعث دفع مواد زاید سمی و کاهش فشار روانی می‌شود، فعالیت ریه را افزایش می‌دهد و تنفس را عمیق می‌کند.
ماساژ درمانی در دستگاه گوارش با تقویت عضلات جدار شکم و روده و افزایش حرکات دودی روده‌ها منجر به تسریع در دفع مواد زاید و کاهش یبوست می‌شود، در دستگاه ادراری با افزایش فعالیت کلیه، باعث افزایش دفع مواد زاید و کاهش احتباس آب در بدن می‌شود و در پوست با افزایش تعریق به طراوت و شادابی آن کمک می‌کند.

روش انجام ماساژ
برای انجام عملیات ماساژ نیاز است محل انجام ماساژ ساکت، گرم و به‌دور از رطوبت و خشکی باشد. سطحی که روی آن عملیات ماساژ انجام می‌گیرد باید محکم ولی راحت باشد.
برای انجام ماساژ دست‌ها را مرتب و با نظم به‌سمت یکدیگر حرکت دهید و توجه کنید که بیمارتان پس از انجام ماساژ در حوله یا گرمکن گرم قرار گیرد زیرا لرزیدن باعث می‌شود که کار نتیجه ندهد.
برای انجام یک ماساژ خوب نیاز است از روغن‌های خالص سبزیجات و یا روغن کرچک به‌اندازه‌ی یک قاشق غذاخوری روی دست‌ها بمالید و به‌اندازه‌ی کافی آن را گرم کنید.

روش‌های مختلف ماساژ
۱- ضربه‌ای (Percussion)
در این نوع ماساژ حرکات منظم و کوتاه و سریع است. ضربه‌ها معمولاً توسط لبه‌های دست‌ها بر روی پشت یا هر ناحیه‌ی گوشتی بدن نواخته می‌شود تا حدی که بیمار هیچ دردی حس نکند.

۲- فشاری (Petrissage)
این روش در مورد قسمت‌های سخت و فشرده‌ی ماهیچه مثل نیم‌تنه و درد معده به‌کار می‌رود.
حرکت یکنواخت و مداوم دست ماساژدهنده روی قسمت‌های گوشتی همچون خمیر مالیده می‌شود و سپس حلقه شده و رها می‌شود.
این کار باعث تحریک گردش خون می‌شود و به ورزشکاران این امکان را می‌دهد که عضلات درهم و سخت خود را تحت کشش قرار دهند و شل کنند و همچنین امکان راندن و دفع اسید لاکتیک را از بدن در خلال فعالیت‌های جسمانی فراهم می‌کند.

۳- Effleurage
این روش معمولاً با لمس آهسته و منظم دست‌ها که در فاصله‌ی نزدیک قرار گرفته‌اند، آغاز می‌شود. شست‌ها به فاصله‌ی کم از همدیگر قرار می‌گیرند و از نوک انگشتان و کف دست‌ها برای ماساژ ملایم و از شست‌ها و بند انگشتان برای فشار عمیق‌تر استفاده می‌شود.

۴- Frietion
این روش طی یک‌سری حرکات چرخشی و کوچک توسط ناحیه‌ی انگشت و نرمه‌ی شست‌ها انجام می‌گیرد. این فشارها باعث به‌حرکت درآوردن گردش خون و آزادی بیشتر حرکات مفصل می‌شود و برای ورزشکاران که مایل‌اند تاندون‌ها و لیگامان‌های‌شان کشش بیشتری داشته باشد، مفید است. این روش نباید بدون تایید پزشک در قسمت‌های کبود شده و صدمه‌دیده یا زخم‌های بدن انجام گیرد.

عوارض
ماساژ برای کسانی که واریس (اتساع وریدی پاها) و التهاب عروق، ترومبوز (انعقاد خون) یا تب دارند، مناسب نیست.

شیاتسو (Shiatsu) یا طب فشاری
شیاتسو یک نوع درمان فیزیکی شامل استفاده از فشار روی نقاط طب سوزنی در بدن است و به‌منظور کمک به تعادل انرژی و افزایش سلامت مورد استفاده قرار می‌گیرد.
شیاتسو یک نوع درمان فیزیکی است که از فشار در نقاط راهبردی طب فشار (Accupressure) در بدن به‌منظور تعادل انرژی و افزایش سلامتی استفاده می‌کند. این درمان ابتدا در ژاپن مورد استفاده قرار گرفت.
طب فشاری از فشار انگشتان روی نقاط مورد استفاده در طب سوزنی به‌منظور دستکاری انرژی نامتعادل در بدن استفاده می‌کند.
روش درمانی موسوم به طب فشاری شامل کار بر روی انرژی «چی» (Qi) فرد دریافت‌کننده‌ی درمان از طریق فشار انگشتان و شست روی نقاط خاصی است که در طول کانال‌های انرژی (مریدین‌ها) قرار گرفته‌اند.
این نقاط فشاری مکان‌هایی هستند که در آن‌جا کانال‌ها به سطح بدن نزدیک می‌شود و در آن‌جا تاثیرگذاری بر انرژی چی بدنی امکان‌پذیر است.
درمانگر از طریق دستکاری این نقاط قادر به قوی‌تر کردن، کنترل، توزیع یا کاهش جریان انرژی است و بدین‌وسیله به جریان آرام انرژی در بدن یا ایجاد نوعی ارتباط هماهنگ بین جسم و روان و نیز تسکین هر نوع نشانه‌ی بیماری کمک می‌کند.
درمانگر طی انجام طب فشاری سعی می‌کند در حالت آرامش باشد و فکرش را روی آن‌چه انجام می‌دهد متمرکز کند. در این حالت باید تنفس عمیق‌تر و توام با آرامش باشد.

چند روش مهم در طب فشاری
۱- روش توزیع
روش فوق در اکثر موارد مورد استفاده قرار می‌گیرد زیرا تحریک آن، انرژی هر نقطه را بسته به نیاز بدن توزیع و هماهنگ می‌کند. به‌عبارت دیگر جریان انرژی را با توجه به نیاز بدن قوی و ضعیف کرده و آن را براساس مقدار مورد احتیاج تنظیم می‌کند.
در این روش باید از انگشت شست و میانی، در حالی که بند اول انگشت میانی به شست تکیه می‌کند، استفاده کرد (تصویر ۱).

تصویر ۱

در این عمل باید با نوک انگشت میانی به نقطه‌ی مورد نظر فشار آورد و همانند پیچ‌گوشتی روی نقطه‌ی مذکور چرخاند.
این عمل باید به سرعت انجام گیرد (۱۰۰ بار با سرعت حدود ۳ چرخش در ثانیه). در صورت بروز درد باید فشار را کم کرد.

۲– روش تقویت
با این روش می‌توان انرژی بدن را تقویت کرد. معمولاً ضمن به‌کارگیری تکنیک‌های طب فشاری، هر زمان که به تحریک و فعال کردن نقطه‌ای احتیاج باشد از روش مذکور استفاده می‌شود.
در این روش با استفاده از نوک انگشت میانی به‌صورت آهسته و سریع (دو ضربه در ثانیه) روی نقطه‌ی مورد نظر به‌مدت یک دقیقه ضرباتی وارد می‌شود. ضمن اجرای این عمل پوست محل مورد عمل نسبتاً قرمز و متورم می‌شود که نشان‌دهنده‌ی تحریک جریان خون و انرژی است (تصویر ۲).

تصویر ۲

۳– روش کاهش
از این روش به‌ویژه برای آرام کردن دردها، آرامش و تمدد اعصاب استفاده می‌شود.
برای انجام آن باید با نوک انگشت شست به نقطه‌ی مورد نظر فشار آورد و آن را به‌مدت ۲۰ ثانیه حفظ کرد و در کل آن را سه بار به‌مدت تقریبی یک دقیقه تکرار کرد و تا آن‌جا پیش رفت که فرد دریافت‌کننده‌ی درمان دردی احساس نکند (تصویر ۳).

تصویر ۳

موارد استفاده از طب فشاری
با وجودی که طب فشاری کاملاً بی‌خطر است، ولی در صورتی که به‌طور اتفاقی فشار نامناسبی روی نقاط فشاری اعمال شود، انرژی اعمال شده در خلال یک تا دو روز بدون ایجاد هرگونه اثرات بیماری‌زا برطرف شده و بدن دوباره حالت تعادل خود را بازخواهد یافت.
البته در برخی موقعیت‌ها، منع استعمال برای چنین روش‌های درمانی وجود دارد مثلاً نباید روی زخم باز یا در مکانی که در آن‌جا التهاب و تورم وجود دارد فشار اعمال کرد.
همچنین باید از اعمال فشار روی هر مکانی که در آن‌جا آثار زخم، جوش، تاول، دانه‌های جلدی یا وریدهای واریسی وجود دارد پرهیز کرد.
در صورتی که مجبور به اعمال فشار در این نقاط باشیم تا حد امکان برای مداوا از نقاط مشابه در طرف مخالف بدن استفاده می‌کنیم. مثلاً در صورتی که بیمار در طرف داخلی ساق پای چپ خود وریدهای واریسی دارد، می‌توان از طریق درمان نقطه‌ی مشابه روی پای دیگر به او کمک کرد.
علاوه بر این‌، دو نقطه‌ی فشاری در مورد افراد دارای فشار خون بالا یا پایین و سه نقطه در مورد زنان باردار وجود دارد که باید به‌علت جلوگیری از تاثیر مضر روی فشار خون یا احتمال بروز سقط‌های احتمالی از این نقاط اجتناب کرد.

دکتر حمید اخوین
سوجوک آکوپانکچریست- هیپنوتراپیست
نشانی: رشت، سلیمانداراب، بالاتر از آرامگاه میرزا
تلفن: ۴۲۲۳۹۵۳

Email: hamidakhavein@yahoo.com