پزشکان گیل

اعتیاد؛ آن‌چه نخست با لذت و احساس آرامش برای عده‌ای آغاز می‌شود و سپس به‌شکل نیازی سیری‌ناپذیر ادامه می‌یابد، به‌گونه‌ای که فرد گرفتار دل و دین می‌دهد و برای رفع آن حاضر است دست به هر کاری بزند و براساس همین نیاز او و همتایانش، اقلیتی از جامعه کاخ زندگی سودجویانه‌ی خود را بنا می‌کنند تا فرصت‌طلبانه یک‌شبه ره صدساله روند و برای نیل به این هدف خود حاضر باشند به هر جرم و جنایتی اقدام کنند.

جامعه‌ی ما مدت‌هاست از این ملغمه‌ی لذت، نیاز، فساد و جرم و جنایت رنج می‌برد و برای نجات از آن یا حداقل کنترل آن تلاش می‌کند. جامعه و دولت‌مردان کشور ما طی سالیان دراز برای مقابله با این معضل انواع روش‌ها را آزموده‌اند، از مماشات تا به‌کارگیری روش‌های خشن و بگیر و ببند و تبعید… اما متاسفانه تاکنون پاسخ ایمن‌سازی در برابر این خطر همیشگی دریافت نکرده‌اند. زمانی هر دو گروه مصرف‌کننده و توزیع‌کننده را مورد تعقیب قضایی و انتظامی قرار دادند و با دستگیری و زندان و تبعید سعی در کنترل این پدیده داشتند اما متاسفانه نه‌تنها نتوانستند از گسترش آن جلوگیری‌کنند، بلکه مجبور به دست و پنجه نرم کردن با عوارض و آفت‌های همراه این پدیده مانند ایدز، کارتون‌خوابی و… شدند.
این‌جا بود که جامعه تصمیم گرفت حساب قربانیان این پدیده‌ی شوم را از حساب سودجویان و قاچاقچیان جدا کند. پس از آن مصرف‌کنندگان را بیمار تلقی کرد و توزیع‌کنندگان را مجرم. اولین گروه را مستحق درمان دانست و دومین گروه را شایسته‌ی زندان. این‌گونه بود که درمانگران اعتیاد به‌عنوان شاخه‌ی جدیدی در گروه پزشکی پا به عرصه‌ی وجود گذاشت و کلینیک‌های ترک اعتیاد شکل گرفت تا روندی که با سم‌زدایی آغاز می‌شود، با کمک در تغییر باور‌ها و شیوه‌‌ی زندگی مبتلایان ادامه ‌یابد. اما این روش نیز با وجود این‌که در کنترل علایم ترک بیماران موثر بود، در کنترل وسوسه‌ی آنان موفقیتی نداشت. به‌همین دلیل میزان بازگشت در این بیماران بسیار بالا بود و در نتیجه هم درمانگران و هم مسوولین و هم بیماران ناراضی.

درمان نگهدارنده با متادون
ورود متادون به چرخه‌ی درمان تا حد زیادی شرایط را بهبود بخشید. متادون هم علایم ترک را بهبود می‌بخشید و هم وسوسه‌ی مصرف مواد مخدر را کنترل می‌کرد. ورود آن همه را به کنترل این بیماری اجتماعی امیدوار‌تر کرد، چون از این دارو فقط برای سم‌زدایی استفاده نمی‌شد و براساس تئوری پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی اعتیاد، افزون بر سم‌زدایی مبتلایانِ کمتر گرفتار، تعداد بسیاری را که امکان ترک زودهنگام برای‌شان مقدور نبود در درمان نگهدارنده قرار می‌داد تا بدین‌وسیله از اقدامات موادجویانه‌ی افسارگسیخته‌ی آنان جلوگیری شود و جامعه از آسیب‌های اجتماعی‌شان مصون مانَد؛ امری که به‌راستی پس از به‌راه افتادن کلینیک‌های درمان نگهدارنده با متادون (MMT) تاحد زیادی محقق شد. این موفقیت و اقبال همگانی سبب شد که پزشکان نیز رغبت بیشتری به کار در این زمینه پیدا کنند؛ رشته‌ای که هم موفقیت درمانی آن مناسب بود و هم درآمد خوبی برای پزشکان به‌همراه می‌آورد.
اما قضایا به همین‌جا ختم نشد و حکایت به پایان نرسید. در این کارزار پزشک و بیماری و درمان، آن اقلیت منفعت‌جوی جامعه نیز بیکار نماند. آنان که منافع خود را در خطر می‌دیدند، برای مقابله با این روش‌ها تاکتیک جدیدی اتخاذ کردند: این بار فقط لذت‌طلبی بیماران نبود که مورد دستمایه‌ی ایشان قرار می‌گرفت، بلکه طمع برخی دیگر از سودجویان را که این‌بار متاسفانه در لباس شاغلان در کلینیک‌های ترک و ناظران بر فعالیت این کلینیک‌ها ظاهر شده بودند، زمینه‌ی کار خود قرار دادند و این‌گونه بود که انحراف در توزیع داروی متادون منجر به ورود آن به بازار سیاه شد.
سوداگران مرگ روش دیگری را نیز در پیش گرفتند که رواج موادی بود که متادون بر آن‌ها تاثیری نداشت. متامفتامین (شیشه) سردسته‌ی مواد جدیدی بود که به‌تدریج در بازار اعتیاد برای رواج آن تلاش بسیاری شد و تا اندازه‌ی زیادی نیز توانست جایگزین مواد مخدر شود.
سیستم نظارتی و دولتی به‌تازگی و البته دیرهنگام به پیشگیری از رشد فساد در درمان اعتیاد توجه بیشتری کرده که تا حدی نیز آثار مثبت آن آشکار شده است اما به‌نظر می‌رسد تا حصول نتیجه‌ی نهایی راه طولانی در پیش باشد که لازمه‌ی آن همکاری تمامی نهاد‌ها و دست‌اندرکاران امر خواهد بود.

انجمن پزشکان عمومی و درمان اعتیاد
انجمن ما نیز با توجه به این‌که بیشتر درمانگران اعتیاد را پزشکان عمومی تشکیل می‌دهند و با توجه به استقبال روزافزون پزشکان عمومی برای فعالیت در این زمینه‌ی کاری، برای اولین بار در لاهیجان کمیته‌ی درمانگران را در تاریخ مرداد ۱۳۹۰ به‌راه انداخت که در اولین اقدام خود با نامه به ریاست دانشگاه خواستار نظارت دقیق‌تر دانشگاه بر کار کلینیک‌های ترک اعتیاد و همچنین رفع پاره‌ای از مشکلات پیش پای درمانگران اعتیاد شد. از مهم‌ترین موارد ذکر شده در این نامه راه‌اندازی بانک اطلاعاتی مراجعه‌کنندگان به مراکز ترک به‌منظور جلوگیری از دریافت دارو توسط عده‌ای از سودجویان از چند مرکز بود و همچنین توجه بیشتر به آموزش پزشکان این مراکز.
در دومین گام کمیته‌ی درمانگران اعتیاد در شورای هماهنگی انجمن‌های پزشکان عمومی گیلان تشکیل شد. این کمیته دو نشست هم با معاونین درمان و دارو و غذای دانشگاه برگزار کرد ولی به‌دلیل عدم تمایل معاونین دانشگاه، این نشست‌ها تداوم نیافت.
حال انتشار این پرونده که به درخواست شورای هماهنگی انجمن‌های پزشکان عمومی گیلان و همکاری دوست عزیزمان دکتر مسعود جوزی منتشر می‌شود، سومین گام انجمن در این راه است که امیدواریم با ورود تمامی صاحب‌نظران به مباحث مربوطه از جمله روش‌های ترک، مشکلات درمان و درمانگران و سایر مسایل پزشکی، فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی، قضایی و… مربوطه به غنای آن افزوده شود و راه را برای گام‌های بلندتر مسوولان و همچنین درمانگران در کنترل این بیماری خانمان‌سوز هموار‌تر کند. اما لازم می‌دانم در ابتدای این ابتدای این پرونده بر چند نکته تاکید کنم:
۱.    فراموش نکنیم که اعتیاد یکی از معضلات اصلی جامعه‌ی ماست و تاکنون کلینیک‌های ترک اعتیاد یکی از موثر‌ترین روش‌های مقابله با آن بوده است. البته این کلینیک‌ها نیز چون سایر مراکز درمانی مشکلات خاص خود را دارند و امکان دارد که سودجویانی بخواهند از آن برای ارضای طمع سیری‌ناپذیر خود سوءاستفاده کنند، اما این امر نباید سبب شود موفقیت‌های این مراکز را در کنترل اعتیاد نادیده گیریم.
۲.    تشدید مجازات سودجویان و افزایش نظارت بر شیوه‌ی کار مراکز، برنامه‌ریزی برای کارگاه‌های آموزشی برای پزشکان مراکز و همچنین توجه ویژه به درمان اعتیاد به داروهای محرک از مهم‌ترین فعالیت‌هایی است که می‌تواند در این مقطع سبب پیشرفت قابل ملاحظه در درمان اعتیاد شود.
۳.    اعتیاد پدیده‌ای اجتماعی است و درمان این معضل اجتماعی به‌دلیل همراهی همیشگی آن با لذت و فساد سبب شده است که مبارزه با آن بسیار دشوار باشد. از این‌رو برای مقابله با آن باید تمامی نیروهای دست‌اندرکار دور یک میز بنشینند و استراتژی واحدی طراحی و عملیاتی کنند. انجمن پزشکان عمومی، به‌عنوان نهاد صنفی پزشکان عمومی استان، آمادگی خود را برای هر گونه اقدامی که منجر به ارتقای سطح مداخلات درمانی و نیز افزایش بهره‌وری نظام سلامت استان شود اعلام می‌کند. امیدواریم دستی که به دوستی و همکاری دراز کرده‌ایم بی‌پاسخ نماند.

دکتر مهران قسمتی‌زاده
رییس شورای هماهنگی انجمن‌های پزشکان عمومی گیلان
نشانی: سیاهکل، کلینیک حافظ، تلفن: ۳۲۲۴۲۰۰-۰۱۴۲

Email: mg2251343@gmail.com