پزشکان گیل

صفیه فلاح کهن

در حال حاضر موثرترین درمان برای اعتیاد به شیشه، درمان «شناختی- رفتاری» است. هدف از این درمان آن است که به بیمار کمک شود تا به اصلاح نحوه‌ی تفکر، انتظارات و رفتارهای خود بپردازد و در عین‌حال مهارت‌های مقابله با فشارهای روانی زندگی را در خود تقویت کند.
درمان اختصاصی شیشه نوعی درمان شناختی- رفتاری به‌نام «ماتریکس» است که توسط محققان دانشگاه UCLA آمریکا به دنیای پزشکی معرفی و توسط اعضای هیات علمی «مرکز ملی مطالعات اعتیاد ایران» (INCAS) وابسته به دانشگاه علوم پزشکی تهران مطابق با زمینه‌های فرهنگی و اجتماعی کشورمان متحول شده است. در این شیوه با استفاده از جلسات متعدد و مداخلات ظریف روانشناختی که حداقل ۲۴ جلسه پیش‌بینی شده است، پرهیز تدریجی بیمار و تقویت حوزه‌های عملکرد روانی، اجتماعی و حرفه‌ای فرد مورد هدف قرار می‌گیرد تا مراجع به‌روشنی مزایای پرهیز را درک کند. جلسات مشاوره توسط پزشک، مشاور یا روانشناس آموزش دیده برگزار می‌شود و برحسب نیاز مراجع و برنامه‌ی مرکز، به‌صورت ۲ یا ۳ جلسه در هفته تعریف می‌شود و برحسب نیاز، جلسات مقتضی ویزیت پزشک نیز به آن اضافه می‌گردد. قابل ذکر است در این فرایند حداقل مداخلات دارویی به‌کار می‌رود تا مراجع قدرت اراده‌ی خود و نه پتانسیل دارو را در جریان درمان عامل بداند.
ماتریکس یک روان‌درمانی ساختاریافته است که به‌صورت مشاوره‌ی فردی در طولانی‌مدت انجام می‌شود و مشارکت فعال بیمار در آن بخش اعظم جلسه را تشکیل می‌دهد. موضوع جلسات طوری برنامه‌ریزی شده است که تقریباً با مراحلی که بیمار از آن‌ها می‌گذرد مطابقت داشته باشد. البته با توافق بیمار و با توجه به موضوع جلسه می‌تواند فردی از افراد مهم زندگی بیمار (اعضای خانواده و…) نیز حضور داشته باشد. زمان هر جلسه بین ۳۰ تا ۴۵ دقیقه متغیر است و هر جلسه با مروری بر دریافت‌های بیمار از جلسه‌ی قبل شروع می‌شود، با بررسی مسایل بیمار ادامه و با آموزش موضوع تعریف شده‌ی جلسه پایان می‌یابد.
درمان به روش ماتریکس اصول خود را دارد. زمان‌بندی، تست، افرادی که می‌توانند از نتیجه مطلع شوند، برخورد با بیمار در صورت عدم انجام تکالیف منزل، پایبندی به زمان جلسات و وقت‌شناسی، نحوه‌ی لغو یکی از جلسات و طول دوره‌ی درمان (۶ ماهه یا ۳ ماهه) مسایلی هستند که بیمار در جلسات مقدماتی ماتریکس با روانشناس خود در موردشان صحبت و تصمیم‌گیری می‌کند.
تاثیرات روانی شیشه و اهمیت مشاوره در روند درمان، ضرورت توجه اختصاصی به این درمان را زیاد کرده است اما فراموش نشود که هر بیماری شرایط حضور در درمان را ندارد. داشتن ثبات روانی، نبودن در فاز سایکوز شیشه، آغاز پرهیز از مصرف، داشتن آگاهی بر بیماری خود و نیز داشتن سطح اولیه‌ی سواد و بهره‌ی هوشی نرمال از ضرورت‌های اولیه‌ی ورود به جلسات است. ماتریکس برای بیماران در درمان سرپایی (MMT و…) نیز برگزار می‌شود.
شایان یادآوری است مرکز ملی مطالعات اعتیاد ایران از نیمه‌ی دوم سال ۱۳۸۸ دو دوره کارگاه‌های نظری و عملی آموزش ماتریکس برای پزشکان و روانشناسان متقاضی برگزار کرد و برای کسانی که با موفقیت آن دوره‌ها را به‌اتمام رساندند، گواهی صادر شد. در بهار سال گذشته نیز به‌همت اداره‌ی بهزیستی استان گیلان یک دوره کارگاه عملی آموزش ماتریکس در استان گیلان نیز برگزار شد.

صفیه فلاح کهن
کار‌شناس روانشناسی عمومی
نشانی: رشت،فلکه‌ی جهاد به سمت یخسازی، ساختمان پزشکی هیراد، کلینیک درمان سوءمصرف مواد رویش سبز