پزشکان گیل

دکتر زهره کشاورز

میانسالی از مهم‌ترین دوره‌های زندگی زنان است. به‌علت افزایش امید به زندگی، این دوره از زندگی مهم‌ترین بخش حیات بزرگسالی را تشکیل می‌دهد و طلایی‌ترین دوره زندگی محسوب می‌‌شود. کشور ایران دارای ۴.۵۷۸.۷۹۳ زن ۴۰ تا ۶۵ ساله است که با توجه به افزایش امید به زندگی، تعداد این زنان رو به افزایش است و طبق آمارهای مذکور می‌توان گفت ایران در شرایط فعلی در حال گذار از جمعیت جوان به جمعیت میانسال است. دوره میانسالی در زندگی زنان سبب ایجاد تغییراتی در تمامی ابعاد جسمی، روانی و اجتماعی می‌شود. در ایران شیوع اختلالات جنسی زنان در گروه‌های سنی مختلف از ۳۱ تا ۷۲ درصد گزارش شده است که بیشترین آن‌ها از نوع اختلال در ارگاسم و برانگیختگی جنسی و کاهش میل جنسی بوده است. اختلالات جنسی از مشکلات مهم سلامتی است که همواره نیازمند به‌کارگیری روش‌های موثر و جدید مشاوره و درمان است. مشکلات و دغدغه‌های جنسی در دوره میانسالی زنان به‌علت تغییرات هورمونی و آناتومیکی و تغییرات فیزیولوژیکی و روانی شایع است.
متاسفانه علی‌رغم شیوع بالای اختلالات جنسی در زنان، توجه کمی به آن شده است و عده کمی از این زنان برای مشاوره یا درمان مراجعه می‌کنند. فاکتورهای اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی در مراجعه این افراد برای درمان دخیل است. بیماران دارای اختلالات جنسی معمولاً این مساله را پنهان می‌کنند یا سعی می‌کنند مشکل را در منزل حل کنند، در نتیجه این طیف از علایم ناگفته می‌ماند و عدم درمان مناسب آن موجب مزمن شدن علایم، ایجاد اختلالات روانی و در نهایت سلب آرامش و آسایش زوجین می‌شود. موانع اجتماعی و فرهنگی وجود تابوها و کج‌فهمی‌ها برآورد دقیق شیوع اختلالات جنسی را دشوار می‌سازد اما به‌نظر می‌رسد که شیوع این اختلالات در زنان بسیار بالاست.

مریل استریپ و تامی لی جونز در Hope Springs, 2012

کیفیت زندگی یک شاخص ذهنی و چندبعدی است و دربرگیرنده محدوده وسیعی از حوزه‌ها شامل توانایی‌های کارکردی و رفاه فیزیکی، عاطفی، اجتماعی و همچنین کیفیت زندگی جنسی می‌شود. سازمان جهانی بهداشت، سلامت جنسی را «وضعیت سلامت جسمی، احساسی، روانی و اجتماعی در رابطه جنسی» تعریف می‌کند؛ از این رو می‌توان گفت کیفیت زندگی جنسی بخش مهمی از سلامت عمومی است و بهبود کیفیت زندگی جنسی با بهبود سلامت عمومی و کیفیت زندگی همراه است. کیفیت زندگی جنسی وضعیت تعاملی و پویاست که می‌تواند در طول زمان و با تغییر شرایط تغییر کند. عوامل متعددی بر کیفیت زندگی جنسی اثرگذار هستند که می‌توان به سن، تحصیلات، شغل، وضعیت اقتصادی-اجتماعی، ویژگی‌های شخصیتی، بستر فرهنگی-ارزشی جامعه، مدت زمان تاهل، روند شکل‌گیری ارتباط بین فردی در قالب ازدواج، کارکرد جنسی، رضایتمندی جنسی، رضایتمندی عمومی از زندگی و ابتلا یا سابقه ابتلا به بیماری‌های روانی اشاره کرد.
کارکرد جنسی، بخشی از سلامتی زن محسوب می‌شود. ارضای نیازهای جنسی و رضایتمندی حاصل از آن از عوامل مهم سلامت جسم و روان افراد است و بر دوام و استحکام بنیان خانواده می‌افزاید. کارکرد جنسی سالم برای ایجاد لذت متقابل بین زوجین، کمک به تعامل با مشکلات زندگی و در نهایت تجربه یک ازدواج شاد و موفق ضروری است. اختلال کارکرد جنسی منجر به کاهش کیفیت زندگی و نارضایتی در ارتباط با دیگران می‌شود و تاثیر منفی بر سلامت جسمی، روانی، اجتماعی و عاطفی زن می‌گذارد و بی‌توجهی به این مساله منجر به کاهش حس زنانگی، کاهش اعتماد به‌نفس و احساس امنیت همچنین منجر به معضلات اجتماعی مثل طلاق، جرم و جنایت، اعتیاد به مواد مخدر و بیماری‌های مختلف روانی و جسمی می‌شود.
تخمین زده شده است که ۸۰% اختلافات زناشویی، ۵۰-۶۰% طلاق‌ها و ۴% از خیانت‌ها ناشی از عدم رضایت جنسی زن و شوهر است. عدم رضایت جنسی می‌تواند باعث اختلال در سلامت زوجین شده و توانمندی آن‌ها را کاهش دهد. بهبود روابط جنسی باعث ارتقای سطح سلامت روانی و شرایط عاطفی زوجین، کاهش اختلافات زناشویی و آمار طلاق می‌شود. سلامت جنسی و ارتقای کیفیت زندگی جنسی یکی از اهداف اساسی در راستای سلامت باروری و جنسی زنان است و سلامت زنان یکی از شاخص‌های توسعه‌یافتگی کشورهاست. از سوی دیگر، با توجه به این دوره از زندگی و ایجاد زمینه‌ها و زیرساخت‌هایی برای ارایه خدمات در حوزه مشاوره و درمان اختلالات جنسی در این دوران و به‌کارگیری افراد مهارت‌دیده و متخصص در این حوزه می‌توان از بسیاری از نابه‌سامانی‌های خانوادگی و زناشویی پیشگیری کرد.

دکتر زهره کشاورز
پزشک، دکترای تخصصی سلامت باروری، دانشیار دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی