پزشکان گیل

دکتر هدیه حج‌فروش

در دو شماره پیش (ش ۱۷۹ و ش ۱۸۱ «پزشکان گیل») اصول علم اخلاق پزشکی، مفاهیم امانت‌داری و رازداری پزشکی و موارد نقض رازداری پزشکی را مرور کردیم. در این شماره به مبانی روابط پزشک و بیمار به‌ویژه اجتناب از برقراری رفتارهای نامناسب بین پزشک و بیمار خواهیم ‌پرداخت.

بین بیمار و پزشک همیشه باید حد و مرزی منطقی و قانونی وجود داشته باشد. تجاوز از حد و مرز شامل طیف وسیعی از رفتارهای نامحسوس تا رفتارهای بارز است. مقامات نظارتی در بخش پزشکی این‌ها را به دو دسته «عبور از مرز» و «تخطی» تقسیم می‌کنند.

عبور از مرز: سوءبرداشت و بی‌دقتی گاهی می‌تواند منجر به عبور از مرز شود. به‌عنوان مثال پذیرفتن هدایای کوچک از بیماران گرچه ممکن است به تقویت رابطه پزشک و بیمار کمک کند اما چنین کاری ممکن است با انتظارات نامناسب بیماران درباره دریافت مراقبت بیشتر همراه باشد. همچنین گرفتن دست یک بیمار سوگوار ممکن است با استقبال برخی از بیماران روبه‌رو شود اما هر تماس فیزیکی از سوی بعضی از بیماران ممکن است به‌عنوان عبور از مرز تلقی شود.

تخطی: از دیگر سو،‌ رفتارهای خطرناک و استثمارگرانه به‌عنوان تخطی از مرزها و حدود تلقی می‌شود. مثال‌هایی از این دست رفتارها پذیرفتن هدایای نامناسب از بیمار و وارد شدن به روابط تجاری با اوست. دخالت و پرسش از اطلاعات شخصی بیمار که هیچ ربطی به مسایل پزشکی او نداشته باشد و از سوی دیگر، فاش کردن اطلاعات خود برای بیمار و دادن اطلاعات اضافی درباره خود به بیمار هم جزو این گروه محسوب می‌شود. رضایت و اجازه نگرفتن از بیمار برای معاینه او و تماس‌های جنسی بخش دیگری از این تخطی از حد و مرزهاست.

عواقب حرفه‌ای تخطی از حدود شامل لغو مجوز طبابت، محرومیت عمومی و نیز جرایم نقدی است. هر نوع رفتار جنسی با بیمار، حتی با رضایت بیمار، موضوعی بسیار جدی است و می‌تواند منجر به اتهام خیانت از سوی بیمار یا مراجع قانون‌گذاری شود. رفتارهای نامناسب جنسی شامل مقاربت، لمس بدنی ناخوشایند، اشاره به موضوعات جنسی، ‌جوک‌ها و لطیفه‌هایی با موضوعات جنسی و حضور پزشک در اتاق بیمار توانمند در زمان پوشیدن یا درآوردن لباس است.

در موارد خاص، پزشک زمانی می‌تواند با بیمار رابطه شخصی داشته باشد که یک سال از زمان پایان ارتباط و تماس درمانی‌شان گذشته باشد. پزشکانی که بیماران را روان‌درمانی می‌کنند به‌طور دایم از برقراری هر ارتباط غیردرمانی شخصی ممنوع هستند.

گزارش رفتار نامناسب همکاران
در کانادا مقررات خاصی وجود دارد که پزشکان را موظف به گزارش می‌کند. یکی از موارد گزارش،‌ شک به رفتار جنسی نامتعارف یک پزشک همکار نسبت به یک بیمار است. زمانی که یک پزشک بر پایه اطلاعات به‌دست آمده در کار خود، دلایل قابل قبولی دارد که همکار پزشکش فردی از بیماران خود را مورد سوءاستفاده جنسی قرار داده، موظف به گزارش است. این وظیفه آن‌قدر جدی است که چنان‌چه شما به‌عنوان یک پزشک، این اطلاعات را از پزشک دیگری که در حال حاضر بیمار شماست به‌دست آورده باشید، باید با زیرپا گذاشتن رازداری پزشکی، این مورد را گزارش کنید.

پرهیز از تضاد منافع
در بحث امانت‌داری پزشک و بیمار گفته شد که پزشک همواره باید از مواردی که با بیمار خود دچار تضاد منافع ‌شود، بپرهیزد یا آن را به‌خوبی کنترل و اداره کند؛ چرا که وظیفه پزشک ابتدا حفاظت بیمار و انجام کار به‌نفع بیمار است. اگرچه وظیفه وفاداری پزشک با بیمار در اغلب موارد بسیار سختگیرانه و دقیق رعایت می‌شود، اما مشکلات واقعی زیادی هم دیده شده است. این‌که پزشکی از این امر تخطی‌ کند و درگیر روابط نامناسب جنسی با بیمارانش ‌شود ناشایع نیست و دادگاه‌ها هم به‌طور مکرر پزشکان را به نقض امانت‌داری در وفادار بودن به بیمار (با برقراری رفتارهای جنسی با او، بدون در نظر گرفتن رضایت یا عدم رضایت بیمار) متهم کرده‌اند.

Ref
Toronto Notes, 2018
 Legal Regulation of the Physician–Patient Relationship, Royal College of Physicians and Surgeons of Canada
 Reporting another physician, The Canadian Medical Protective Association