پزشکان گیل

دکتر هدیه حج‌فروش

در ادامه بحث اخلاق پزشکی و مقایسه برخی موارد با نکات توصیه‌شده توسط کالج پزشکان و جراحان انتاریوی کانادا، در این شماره به بحث اخذ رضایت (consent) در درمان می‌پردازیم. در موارد بی‌شماری، بیماران و مراجعان بیمارستان‌ها ناآگاهانه فرم‌های رضایت انجام عمل‌های جراحی یا روندهای تشخیصی و درمانی متفاوت را امضا می‌کنند بدون این‌که از مفاد آن اطلاع درستی داشته باشند. ببینیم برای چنین اقداماتی در کانادا چه توصیه‌هایی وجود دارد:
پزشکان پیش از شروع درمان هر بیماری، چنان‌چه خود بیمار قادر به تصمیم‌گیری است باید از خود او و در غیر این‌صورت از فرد جایگزین وی، رضایت معتبر دریافت کنند. رضایت معتبر رضایتی است فقط مربوط به درمان همین بیماری که بیمار کاملاً از شرایط درمان و عوارض احتمالی آن مطلع شده باشد و رضایت به‌طور داوطلبانه و بدون تقلب یا تفسیر نادرست گرفته شود.
کالج پزشکان توصیه می‌کند اگر بیماری در درک زبان و گفتار یا ارتباطات مشکلی دارد که ممکن است توانایی او برای دادن رضایت معتبر مختل کند، پزشک باید شرایط او را در نظر بگیرد و مشکل را برطرف کند. پزشکان می‌توانند به‌جای مترجم از اعضای خانواده بیمار کمک بخواهند اما باید محدودیت‌های بالقوه انجام این کار را هم در نظر بگیرند. تحقیقات نشان می‌دهد که تکیه بر اعضای خانواده برای کمک به غلبه بر مشکلات زبان یا ارتباطات ممکن است محدودیت‌هایی از جمله دشواری در فهم اصطلاحات پزشکی داشته باشد. گاهی مسایلی چون درگیری‌های خانوادگی سبب می‌شود اطلاعات مهمی عمداً یا به‌طور تصادفی حذف شود. پزشکان باید با توجه به شرایط خاص پرونده (مثلاً پویایی خانواده، جدی بودن وضعیت بیمار یا درمان) از قضاوت حرفه‌ای خود برای تعیین این‌که آیا استفاده از اعضای خانواده به‌عنوان مترجم مناسب است یا خیر، استفاده کنند.
علاوه بر این، کالج پزشکان توصیه می‌کند در صورتی که تغییرات قابل‌توجهی در شرایط بیمار (مثلاً وضعیت سلامتی او و نیازهای مراقبت‌های بهداشتی) رخ داد یا روند درمان بیمار عوض شد (مثلاً در ماهیت، نتایج مورد انتظار، خطرات و اثرات جانبی تغییراتی حاصل شد) لازم است رضایت مجدد گرفته شود.
اگر پزشکان مطمئن نیستند که آیا رضایت داده شده معتبر است، درمان نباید ارایه شود تا پزشک اطمینان حاصل کند که رضایت معتبر به‌دست آمده است. تعهد برای اطمینان از اعتبار رضایت همیشه با پزشکی است که مسوولیت درمان را به‌عهده دارد. کالج پزشکان توصیه می‌کند که اخذ رضایت را تنها می‌توان زمانی به سایر ارایه‌دهندگان مراقبت‌های بهداشتی سپرد، که پزشک مطمئن باشد فرد موردنظر دانش و مهارت لازم برای کسب رضایت را داراست.
پزشکان باید هنگام اخذ رضایت با بیمار یا تصمیم‌گیرنده جایگزین او به‌طور مستقیم گفت‌وگو کنند. ممکن است از مدارک مستند از جمله فرم‌های رضایت‌نامه هم استفاده نشود و موافقت با درمان تنها با بیان صریح یا ضمنی باشد؛ با این‌حال باید همه اطلاعات مربوط به رضایت در هر شرایطی در پرونده ثبت شود.

شرایطی که نیاز به رضایت دارد
پزشکان باید برای تمام اقدامات درمانی از بیمار خود رضایت بگیرند؛ یعنی هر عملی که برای مقاصد درمانی، روندهای پیشگیرانه، تسکین‌دهنده، اقدامات تشخیصی، زیبایی یا سایر اهداف مربوط به سلامتی انجام شود، ‌نیازمند رضایت بیمار است. تنها در موارد نیاز به درمان اضطراری می‌توان بدون رضایت اقدام درمانی را انجام داد.
اگر بیمار توانا باشد، پزشک باید مستقیماً از بیمار رضایت داشته باشد. در غیر این‌صورت، پزشک باید از تصمیم‌گیرنده جایگزین که از طرف او اجازه دارد به‌جای او تصمیم بگیرد، کسب رضایت کند.
بیماران و تصمیم‌گیرندگان جایگزین می‌توانند برای روند درمانی رضایت ندهند. علاوه بر این، بیمار یا تصمیم‌گیرنده جایگزین او هر زمانی می‌توانند رضایت خود را از ادامه درمان سلب کنند و پزشکان موظف‌اند به خواست قانونی بیمار یا تصمیم‌‌گیرنده جایگزین او، حتی اگر با این تصمیم موافق هم نباشند، احترام بگذارند.

Ref: Consent to Treatment, College of Physicians and Surgeons of Ontario

دکتر هدیه حج‌فروش
پزشک عمومی

Email: dr.hajf@gmail.com

بخش‌های پیشین

اخلاق پزشکی (۱)/ اصول پایه

اخلاق پزشکی (۲)/ موارد نقض رازداری پزشکی

اخلاق پزشکی (۳)/ مرزهای روابط پزشک و بیمار

اخلاق پزشکی (۴)/ پزشکان و جلوگیری از تضاد منافع تجاری