پزشکان گیل

اخلاق پزشکی (۶)/ رد یا قطع درمان

بدست پزشكان گيل • 1 آگوست 2019 • دسته: اخلاق پزشکی٬ تیتر اول

دکتر هدیه حج‌فروش

رد درمان از سوی بیمار
به‌دلیل اصل اختیاری بودن درمان (autonomy)، فردی که دارای صلاحیت تشخیصی (competent) باشد،‌ حق دارد از پذیرفتن درمان یا سایر مداخلات پزشکی برای خود یا سایر افرادی که در مورد درمان‌‌شان تصمیم‌گیرنده است، خودداری کند؛ بنابراین بیمار می‌تواند از انجام عمل‌های جراحی، تزریق خون، شیمی‌درمانی یا هر اقدام درمانی لازم سر باز زند، به‌شرطی که تحت‌تاثیر الکل و مواد نبوده یا رد درمان (withdrawing treatment) براساس اختلالات روانپزشکی نباشد و نیز اقدام به خودکشی تلقی نشود.
در واقع باید صلاحیت تصمیم‌گیری بیمار یا تصمیم‌گیرنده جایگزین (Substitute Decision-Maker: SDM) توسط روانپزشک یا پزشک معالج تایید و تمام عوارض و عواقب ناشی از عدم پذیرش درمان به وی گفته شده و وی آن را فهمیده و پذیرفته باشد. البته در این زمینه موارد استثنایی نیز وجود دارد:
– اگر به‌طور واضح و مشخص، والدین (برای کودک خود) یا تصمیم‌گیرنده جایگزین (برای بیماری که حق تصمیم‌گیری‌اش به او محول شده) بهترین تصمیم درمانی را نگرفته باشد، پزشک می‌تواند بر پایه مسایل اخلاقی و شدت شرایط بالینی، درمان را بدون رضایت شروع کند. مثلاً چنان‌چه پدر و مادری براساس مسایل مذهبی یا اعتقادی تزریق خون به کودک را جایز ندانند و کودک در شرایط بحرانی نیاز مبرم به خون داشته باشد (مثل شوک در اثر خونریزی) پزشک موظف است براساس منافع درمانی کودک و بدون اجازه والدین، درمان را شروع کند.
– در مواردی که شرایط همانند مورد ذکر شده حاد نیست (مثل عدم موافقت والدین با واکسیناسیون اطفال) می‌توان به خواست والدین احترام گذاشت و اجباری برای انجام آن نداشت.
– در موارد دیگری مثل عدم موافقت با شیمی‌درمانی توسط والدین، با توجه به این‌که نیاز به اقدام فوری نیست، پزشک می‌تواند منتظر دستور دادگاه برای شروع درمان باشد.
– استفاده از درمان‌های سنتی به‌همراه یا ‌به‌جای درمان‌های طبی، به‌عنوان حق شناخته‌شده بیماران در نظر گرفته می‌شود و می‌تواند توسط بیمار یا تصمیم‌گیرنده جانشین درخواست شود.

رد درمان از سوی پزشکان
پزشک می‌تواند از پذیرش درمان بیماران سرباز زند یا ارتباط درمانی خود را با بیمار قطع کند، به‌شرطی که مطمئن باشد بیمار می‌تواند در جای دیگری به سرویس‌های درمانی دسترسی داشته باشد. به‌عنوان مثال پزشک می‌تواند از درمان بیماری که به درخواست خود یا والدین واکسینه نشده سر باز زند، به‌شرطی که مطمئن باشد مرکز درمانی یا پزشک دیگری در منطقه برای ارجاع بیمار و پذیرش و درمان هست.

قطع درمان
دادگاه عالی کانادا در مورد قطع درمان یا روندهای درمانی در مواردی که پزشک معتقد است ادامه درمان هیچ فاید‌ه‌ای برای بیمار ندارد، در سال ۲۰۱۴ دستور جدیدی صادر کرد. این دادگاه در پاسخ به شکایت خانواده بیماری که پزشک برخلاف خواست خانواده و با تشخیص بی‌فایده بودن ادامه درمان، بیمار را از دستگاه ونتیلاتور جدا کرد، تشکیل شد. این مورد بسیار مشهور که در متون پزشکی Cuthbertson v. Rasouli نامیده می‌شود، در مورد بیماری به نام حسن رسولی است که به‌دنبال عمل جراحی مغز در بیمارستان سانی‌بروک تورنتو، در وضعیت نباتی قرار گرفت و با لوله‌ تغذیه می‌شد.
رسولی در اکتبر سال ۲۰۱۰ به‌دستور پزشک معالج، دکتر برایان کاتبرتسون که اقدامات حفظ حیات بیمار را بی‌فایده می‌دانست، از ونتیلاتور جدا و درمان ‌قطع شد؛ بدون این‌که همسرش پریچهر که تصمیم‌گیرنده جایگزین وی و خود یک پزشک بود، از این کار رضایت داشته باشد. روند رسیدگی به پرونده شکایت پریچهر علیه این اقدام سا‌ل‌ها ادامه داشت تا این‌که سرانجام دادگاه عالی کانادا تمام پزشکان استان انتاریو را موظف کرد پیش از قطع درمان بیمارانی که برای ادامه زندگی به دستگاه یا روند درمانی وابسته هستند، از خانواده یا تصمیم‌گیرنده جایگزین رضایت اخذ کنند.
در ابتدا باید پزشک تعیین کند که ادامه اقدامات حفظ حیات از نظر پزشکی اندیکاسیون دارد یا خیر. چنان‌چه هیچ دلیل پزشکی برای ادامه اقدامات حفظ حیات وجود نداشته باشد، پزشک ابتدا موضوع را با تصمیم‌گیرنده‌های جایگزین مطرح و تقاضای رضایت می‌کند. اگر رضایت داده شد یا بیمار از قبل رضایت خود را برای قطع درمان در چنین شرایطی اعلام کرده بود، درمان با رضایت قطع می‌شود؛ اما اگر رضایت داده نشد، مساله به هیات نظارت اخلاق و صلاحیت منتقل می‌شود. هیات نظارت اگر مخالفت تصمیم‌گیرنده جایگزین را برخلاف خواست و آرزوی بیمار تشخیص داد، اجازه لغو درمان می‌دهد.