پزشکان گیل

من کسی را دیدم
که عصایش را بخشید
به کسی بیناتر
و خودش تنگ نشست
پشت دروازه‌ی شب
تا که خورشید بیاید بالا
از پس کوه…
محمدرضا داوری

با پیشرفت و توسعه‌ی تکنولوژی و اکتشافات، به‌ویژه در دهه‌ی اخیر، تحولات شگرف و فوق‌العاده‌ای در امر تشخیص و معالجه‌ی بیماران حاصل شده است و بسیاری بیماران که تا چند سال پیش شانس و اقبالی برای بهبودی و بازیافت سلامت خود نداشتند امروزه به‌کمک این امکانات تازه و روش‌های نوین از بیماری مهلک خود رهایی یافته یا با یک بهبودی نسبی می‌توانند سال‌های بیشتری به عمر عزیز خود بیافزایند. کافی است برای مثال به بیماری‌های قلبی که یکی از بالاترین علل مرگ‌ومیر را رقم می‌زند اشاره کنیم. چه بسیار انسان‌هایی که امروز به‌یمن امکانات پیشرفته از قبیل آنژیوگرافی، آنژیوپلاستی و انواع جراحی‌ها از خطر مهلک بیماری خود رهایی می‌یابند و سال‌ها به خدمت خود به جامعه ادامه می‌دهند. همین‌طور در مورد بسیاری بیماری‌های دیگر مانند سرطان و… که با توجه به آگاهی‌های جمعی ضرورتی به شرح آن نیست.
از آن‌جا که توسعه و گسترش علم پزشکی در این سال‌ها از سرعت قابل ملاحظه‌ای برخوردار بوده، به‌موازات آن شاخه و انشعابات جدید و تازه به‌صورت تخصص و فوق تخصص به‌وجود آمده و کم‌کم کار به جایی می رسد که برای هر عضوی از بدن حتی چند رشته‌ی تخصصی باید در نظر گرفت. درست است که این پدیده‌ها به‌خودی خود نویدبخش شناخت و درمان بهتر بیماری‌هاست ولی از روی دیگر سکه هم نباید غافل شد که از این گسترش و تعدد تخصص‌ها ناگزیر پاره‌ای مشکلات و ناهماهنگی‌ها را نیز باید انتظار داشت، که در نهایت ممکن است بر درمان بیماران اثرات منفی و نامطلوب داشته باشد.
امروز بیماری که وارد بیمارستان می‌شود، به‌ویژه اگر بیماری‌اش ناشناخته، چندگانه یا پیچیده باشد، به‌زودی زیر دست تعداد زیادی از همکاران رشته‌های مختلف از پزشک عمومی گرفته تا داخلی، قلب، ریه، بیهوشی، مغز و اعصاب و انواع جراحان برحسب نیاز قرار می‌گیرد. متاسفانه وضعیت حاکم بر بیمارستان‌های خصوصی و در مرتبه‌ی نخست عدم حضور همکاران در ساعات مشخص در بیمارستان و پاره‌ای مسایل دیگر، به‌ویژه فشار و تراکم کاری، امکان یک کار گروهی (تیم‌ورک: Teamwork) سالم و مطلوب را نمی‌دهد و به‌ندرت فرصت و موقعیتی برای همکاران محترم برای شور و مکالمه‌ای رودررو درباره‌ی بیماران دست می‌دهد؛ چیزی که حتی در بیمارستان‌های دولتی آسان‌تر در دسترس قرار می‌گیرد. زیرا به‌موجب اجبار حضور در ساعات اداری چنین فرصتی به‌وجود می‌آید.
عوارض و مشکلات این وضعیت، گوناگون و چندگانه است: در مرتبه‌ی نخست عدم ایجاد فضا و جو مناسب برای «تیم‌ورک» که فقدان آن باعث بسی دردسرها و سردرگمی‌هاست. گذشته از همکاری و معاضدت لازم برای برنامه‌ریزی درمان بیماران، نزدیک شدن همکاران به یکدیگر و تحکیم و ارتقای روابط فی‌مابین نیز به‌وجود نمی‌آید تا با بزرگواری، عطوفت و علاقه‌ی لازم، زمینه‌ی همکاری و مخصوصاً قبول قابلیت‌های همدیگر حاصل گردد.
من به خوشبختی ماهی‌ها می‌اندیشم
که در آن وسعت آبی
با هم
باز هم همراه‌اند…
همکاران عزیز و برادران محترم، این درددل‌ها یا به‌قول استاد فرهیخته، دکتر حسابی، این وصیت‌ها در سال‌های کهولت و دوران پایانی عمر را که به‌نظر ساده و معمولی می‌رسند، دست‌کم نگیرید. باور کنید روزی نیست که بیماران یا همراهانی سرآسیمه و آشفته جلوی میز من سبز نشوند و از انواع مشکلات، به‌ویژه احساس عدم آگاهی درست درباره‌ی بیمارشان، گله و شکایت نکنند. این شکایت‌ها در مرتبه‌ی نخست منبعث از تعدد پزشکان درمان‌کننده و گاه اطلاعات ضد و نقیض یا غیرقابل فهم است؛ مسایل و مشکلاتی که می‌تواند به‌راحتی در سایه‌ی یک تیم‌ورک درست و حسابی به‌خوبی مرتفع و برطرف گردد. نحوه‌ی کار و گرفتاری‌های امروز به‌گونه‌ای‌ست که پزشک نیز مانند دیگر افراد جامعه برای رفع حوایج خود و خانواده‌اش به تلاشی چندجانبه و گاه نفس‌گیر نیاز دارد و طبیعی است که دقت کافی و فرصت تحقق برنامه‌ای مناسب و مطلوب را پیدا نمی‌کند. و این‌ها نیز حاصل «قرن بی‌قرار» است:
نه رفتگان و نه آیندگان نمی‌دانند
که قرن پرهنر ما چه سخت و سنگین است
امیدهای نوین با عذاب‌های کهن
به هر طرف نگری، گرم جنگ خونین است
نگشته پیکر انسان بزرگ‌تر از پیش
بزرگ‌تر شده صدبار آرزوهایش
به‌سوی معرکه‌ی خواستن– توانستن
کشانده می‌شود از هر طرف سراپایش
اگر که عاشق دیروز آرزو می‌کرد
به ماه چهره‌ی معشوقه یک نگاه کند
جوان عاشق امروز آرزومند است
برای ماه عسل یک سفر به ماه کند
در اضطراب و نبردی که زاده‌ی عصر است
مدام روید در دل امید نو، غم نو
درود گویمت ای قرن بی‌قرار نوین
که در عذاب توام، شاهد شکفتن تو.
ژاله اصفهانی
این مشکلات و بسیاری نقصیه‌های دیگر همه و همه می‌توانند به‌راحتی به برکت یک تیم‌ورک سالم و منظم، دست‌کم تا حدودی حل و فصل گردند. برای مثال دیگر دغدغه‌ی تنهایی هم وجود نخواهد داشت که در موارد پیچیده مجبور به تصمیم فردی بشویم یا در زمان غیبت خود نگران وضعیت بیماران باشیم. در مورد عمل‌های جراحی داشتن کمک و همکار متخصص و فواید آن نیازی به توضیح ندارد. البته برای این کار باید به چند عامل توجه داشت و نیاز به بعضی ملاحظات دارد که در سرلوحه‌ی آن روحیه‌ی تعاون و همکاری، سعه‌ی صدر، تعامل و گذشت، مخصوصاً در مورد مسایل مالی است.
گرچه تا رسیدن به چنین وضعیتی ایده‌آل هنوز فاصله زیاد است، ولی در بعضی بخش‌ها و تخصص‌ها تا حدودی چنین روشی حاکم است که تا کنون کمتر مورد توجه قرار گرفته است. توضیح این‌که چند روز پیش به‌مناسبت آنژیوگرافی یکی از همکاران از نزدیک شاهد بودم در حالی که همکار محترم در اتاق عمل مشغول آنژیوگرافی بودند، ما تعدادی پزشکان در اتاق جنب آن که با یک دیوار شیشه‌ای از آن جدا می‌شد هم به‌صورت مستقیم و هم روی مونیتورهای موجود کار اتاق عمل را ناظر بودیم. آن‌چه بسیار باعث خوشحالی و آرامش خاطر ما شد تشریک مساعی، همفکری و راهنمایی‌های چند متخصص قلب که نزد ما نشسته بودند در اثنای کار، یعنی نوعی کمک و کارگردانی بود به همکار مربوطه برای هر چه بهتر و مطلوب شدن نتیجه‌ی عمل. ما چنان تحت تاثیر این همکاری تنگاتنگ قرار گرفته بودیم که یکی از همکاران که او هم مانند من برای اولین بار شاهد این صحنه بود نتوانست از اظهار تحسین و خوشنودی نسبت بدان خودداری کند. همکار محترم متخصص قلب در پاسخ گفتند: این تیم‌ورک تنها محدود به این‌جا نیست بلکه بین ما، حتی در هر دو بیمارستان، عملاً در تمام زمینه‌ها برقرار است و هر کدام از ما به‌محض دریافت دعوتی برای حضور بر بالین یک بیمار همکار دیگر که به‌هر علت در دسترس نبوده، فوری و بدون درنگ برای کمک به بیمار حرکت می‌کنیم. انسان از این تعاون و طرز کار مطلوب و پسندیده احساس شادمانی و غرور می‌کند. بدون شک چنین شیوه و طرز کار مطلوب و پسندیده محصول بلندنظری، بزرگواری و شخصیت افرادی است که در این مجموعه فعالیت دارند. ضمن قدردانی، سپاسگزاری و آرزوی توفیق و کامیابی هر چه بیشتر برای آنان، امید است با اشاعه‌ی این رویه‌ی مطلوب هر چه بهتر زمینه‌ی ارتقا و توسعه‌ی کامل مجموعه- که در نهایت به‌نفع بیماران و خود پزشکان خواهد بود- فراهم گردد.
پنجره را باز کنیم
و به پروانه‌های سپیدی
که از عرش فرو می‌بارند
با همه‌ی جان
بگوییم: سلام.

دکتر نصرت‌الله آصف‌پور
متخصص جراحی
مدیرعامل بیمارستان آریا
نشانی: رشت، ابتدای جاده انزلی، بیمارستان آریا
تلفن: ۹-۷۷۵۹۷۹۰