پزشکان گیل

صفحه‌ی آخر (۴)

آنان که ز پیش رفته‌اند ای ساقی
در خاک غرور خفته‌اند ای ساقی
رو باده خور و حقیقت از من بشنو
باد است هر آن‌چه گفته‌اند ای ساقی.
طی هفته‌های گذشته بحث شیرین شعر و شاعری در مملکت داغ بود و البته به طعم تلخ سیاست نیز آلوده شد. (وقتی پای سیب‌زمینی و ساندیس به سیاست کشیده می‌شود، شعر که دیگر جای خود دارد…) ما اما مدتی است تکلیف خودمان را با این مقوله روشن کرده‌ایم؛ دیگر محبوب‌ترین شاعر ما نه الف بامداد است، نه آن پدر شعر نو، نه شیخ ‌اجل و نه حتی لسان‌الغیب! ما شش‌دانگ شده‌ایم چاکر خیام! طبق معمول هم برای خودمان کلی دلیل داریم:
اول این‌که به‌اعتقاد ما ساختار بحر طویل و قصیده و امثالهم با شکل زندگی انسان امروزی که برای قضای حاجتش هم وقت کافی ندارد جور درنمی‌آید! اما رباعی را اول صبح می‌خوانی و آنی از بر می‌کنی و تا شب هم زمزمه می‌کنی و کلی حالش را می‌بری! اگر ذوق موسیقایی هم داشته باشی به‌شکل ترانه‌ای تا چند روزی کرم گوشت می‌شود! (این «کرم گوش» یا Ohrwurm یا Earworm هم پدیده‌ی غریبی است که حتماً آن را تجربه کرده‌اید و آن هنگامی است که بخشی از یک ترانه یا قطعه‌ای از موسیقی مدام در گوش و مغز و زبان انسان تکرار می‌شود و گاه ناخواسته ساعت‌ها آن را زمزمه می‌کند.)
دوم این‌که برای فهم خیام، نیازی به کلاس رفتن ندارید. کلاس‌هایی نظیر انجمن شاهنامه‌خوانی، جلسات حافظ‌شناسی، باشگاه مولوی‌شناسی و … اساساً در مورد خیام محلی از اعراب ندارند.
و اما مهم‌تر از همه فلسفه‌ی خیام است. دید خیام به زندگی همانی است که حالا خیلی‌ها پس از سال‌ها به آن رسیده‌اند و آن این‌که هدف زندگی، خودِ زندگی‌ست. خیام خیال ما را از بابت آینده راحت می‌کند و این کار را با ساده‌ترین روش ممکن انجام می‌دهد، یعنی آن را نادیده می‌گیرد! (یا حداقل تظاهر به نادیده گرفتن آن می‌کند):
این قافله‌ی عمر عجب می‌گذرد
دریاب دمی که با طرب می‌گذرد
ساقی غم فردای حریفان چه خوری؟
پیش آر پیاله را که شب می‌گذرد.
خیام در واقع به‌نوعی روح را تخدیر می‌کند و به قول اهل بخیه آدم را می‌سازد! (درست برعکس فلسفه‌ی هگلی که از اساس نشئگی را از سر می‌پراند چرا که به‌تمامی مبتنی بر عقل سرد و سنگین و بی‌ملاحظه است.)
شک نداریم که بسیار بیش از ما در مورد کتاب‌های مختلفی که در مورد خیام نوشته شده آگاه‌اید، اما اگر به‌دنبال کتابی قدری متفاوت هستید، «خیام صادق» را پیشنهاد می‌کنیم که در واقع مجموعه‌ی آثار صادق هدایت درباره‌ی خیام است. نیازی به توضیح بیشتر هم ندارد. شخصاً فکر می‌کنیم آن‌چه هدایت در مورد فلسفه‌ی خیام نوشته است، درست‌ترین است، هر چند کاملاً متحمل است که ما اشتباه کرده باشیم! یا حق!
دوری که در او آمدن و رفتن ماست،
آن را نه بدایت، نه نهایت پیداست
کس می‌نزند دمی در این معنی راست
کاین آمدن از کجا و رفتن به کجاست!

دکتر امید زرگری
متخصص پوست
نشانی: رشت، گلسار، بلوار سمیه، پارس کلینیک، واحد ۵۰۲، تلفن: ۷۲۲۷۵۲۰

Website: http://www.iranderma.com/
Email: ozargari@iranderma.com