پزشکان گیل

دکتر استپان هاراتونیان
دکتر استپان هاراتونیان معروف به «استفانوس» یا «حکیم فانوس» از طبیبان ارمنی مقیم رشت بود که علاوه بر پزشکی، به کار کشت توتون هم اشتغال داشت. وی در سال ۱۸۷۵ میلادی با وارد کردن بذر توتون از ترکیه و کشت آن در باغ وسیع خود در سه‌راهی سرچشمه در رشت، برای نخستین بار توتون سیگار را استحصال کرد و با حمایت ناصر‌الملک، حاکم وقت گیلان، کشاورزان را به داشت و برداشت آن تشویق کرد.
دکتر هاراتونیان اهل تبریز بود و احتمالاً طب جدید را در کلکته در هندوستان آموخته بود. وی سال‌ها در رشت طبابت کرد و از او دو فرزند به یادگار ماند: پسری که بعدها مسلمان و به نام عباس‌ خان معروف شد و دختری که فرزندانش نام الهیان به خود گرفتند.
حکیم فانوس در خانه‌ی خود سالنی بزرگ داشت که در موقع لزوم به سالن تئاتر تبدیل می‌شد و در زمانی که رشت سالنی برا‌ی تئاتر نداشت اولین سالن تئاتر رشت به‌شمار می‌رفت. البته بعدها سالن تئاتر خواجه آوادیس، سالن تئاتر کلیسای مسروپ در میدان بزرگ و سالن مدارس ایرانی برای این ‌کار ساخته شد.
استاد سعید نفیسی در مجله‌ی «فلاحت و تجارت»، دوره‌ی اول، هاراتونیان را اولین کشت‌کننده‌ی تخم توتون در نواحی مختلف گیلان می‌داند و می‌گوید:
زراعت توتون در گیلان از سنه‌ی ۱۸۷۵ مسیحی (۱۲۹۲ قمری) شروع شده و در آن زمان حاکم وقت «محمود خیران ناصرالملک ‌همدانی» شخصی ارمنی موسوم به دکتر «استپان هاراتونیانس» را مامور کرد که تخم ‌توتون سیگارت را در نواحی مختلف گیلان امتحان کند و مشارالیه تخم ‌توتون «سمسون» ‌(Samson)- شهری است در آسیای صغیر- را کاشت و نتایج خوب به‌دست آورد…
ولی شادروان استاد پورداود ضمن رد این ادعا، هاراتونیان را ترویج‌دهنده‌ی یک گونه توتون در گیلان می‌داند:
… همچنان که میرزا‌ آقاخان نوری، صدراعظم، وقت یک گونه برنج معروف به «صدری» را از پیشاور آورد و در گیلان رواج داد.
منابع: گیلان در گذر زمان، ابراهیم فخرایی؛ نام‌ها و نامدارهای گیلان، جهانگیر سرتیپ‌پور؛ ارمنیان گیلان، دکتر علی فروحی و فرامرز طالبی.

دکتر محمدرضا حکیم‌زاده
فرزند شادروان حسین و متولد لاهیجان بود. تحصیلات ابتدایی را در محل تولد خود و تحصیلات متوسطه را در رشت گذرانید. سپس برای تحصیلات عالیه به تهران رفت و وارد دانشکده‌ی پزشکی شد و در تهران با دکتر رضی ‌شبان و دکتر برهان‌الدین میرمنصوری هم‌منزل بود.
پزشکی عالی‌قدر، پرکار، خیرخواه، مدیر، خوش‌نام و خدمتگذار بود.
وقتی دانشکده را تمام کرد ابتدا به مشهد رفت و به آسایشگاه جذام آن شهر سروسامان داد و سپس در لاهیجان به تاسیس پرورشگاه پرداخت. در سال ۱۳۴۴ به استان گیلان منتقل و مدیرکل بهداری شد و علاوه بر تاسیس درمانگاه‌های بهداری برای رسیدگی به بیماران دردمند در نقاط مختلف استان گیلان- از آن‌جا که به‌اقتضای شغل خود و رابطه‌ای که با مردم به‌ویژه افراد پیر و ناتوان داشت دریافته بود که در بسیاری از خانواده‌ها به‌علل مختلف نگهداری از افراد مسن و ناتوان مشکل و گاه غیرممکن است- به فکر تاسیس خانه‌ی سالمندان افتاد.
دکتر حکیم‌زاده در این کار نیز بنا به عادت و طرز کار خود از مردم کمک گرفت. ابتدا بزرگانی چون آیت‌‌الله ضیابری را به مشورت طلبید و سپس از نیک‌مردانی چون عظیم‌زاده‌، چینی‌چیان (قلی‌اوف)، استقامت، میناسیان و… استفاده کرد. در ناحیه‌ی سلیمان‌داراب قطعه زمینی از شادروان حسین استقامت گرفت و پس از پایان کار ساختمان آسایشگاه، اداره‌ی آن را به دکتر آرسن میناسیان واگذار کرد تا با کمک مردم و خودیاری اهالی به تکمیل و اداره‌ی آن بپردازد.
در سال ۱۳۴۷-۱۳۴۶ که به تهران منتقل شد علاوه بر کار در وزارت‌خانه به ساختن آسایشگاه کهریزک پرداخت. زمین این آسایشگاه را از برادران امینی دریافت کرد و چون گذشته از مساعدت و همراهی مردم کمک‌ها گرفت.
در سال ۱۳۶۲ درگذشت و در آسایشگاه کهریزک به خاک سپرده شد.

دکتر نصرت‌الله فامیلی
در سال ۱۳۰۸ خورشیدی در سمنان دیده به جهان گشود. در سال ۱۳۲۹ دیپلم خود را از دبیرستان ایران‌شهر تهران اخذ کرد و برای تحصیل در رشته‌ی طب وارد دانشکده‌ی پزشکی تهران شد. در سال ۱۳۳۴ موفق به گرفتن دانش‌نامه‌ی دکترا شد و سپس با بهره‌گیری از بورسیه‌ی دولتی به پاریس رفت و در رشته‌ی زنان و زایمان به تحصیل پرداخت. پس از گرفتن تخصص به ایران آمد و در بیمارستان‌های رازی، هدایت، سینا، وزیری و فیروزآبادی تهران به کار پرداخت.
در مرداد ۱۳۴۱ به گیلان آمد و ابتدا در بخش زنان بیمارستان پورسینا به کار پرداخت و سپس در زایشگاه حمایت مادران که به ریاست خانم شرافت اکبر اداره می‌شد و در محله‌ی «زیرکوچه» قرار داشت به عمل مشغول شد. در سال ۱۳۴۷ در زمینی که از عمده‌الملک دادور در خیابان بیستون خریده بود «زایشگاه فامیلی» را ساخت و چون در آن زمان در استخدام دولت بود، دکتر حسن خردمند را در زایشگاه تازه تاسیس به‌کار گرفت. بالاخره در سال ۱۳۴۸ از کار دولتی کناره گرفت و به کار تمام‌وقت در زایشگاه خود مشغول شد.
تا سال ۱۳۷۸ در این زایشگاه به عمل جراحی مشغول بود و از آن زمان تا سال ۱۳۸۱ تنها در مطب خود به معاینه و معالجه می‌پرداخت تا آن‌که به‌علت عمل قلب و آلزایمر خفیفی که مبتلا شده بود خود را بازنشسته کرد و به استراحت پرداخت تا ۲۶ آبان‌ماه ۸۴ که درگذشت و در تهران به خاک سپرده شد.
منبع: نوشته‌ی آقای مروجی در روزنامه‌ی پنجره‌ی نو، سه‌شنبه ۱۵ آذر ۸۴

دکتر سیدحسن تائب
نشانی: رشت، خیابان حاجی‌آباد
تلفن: ۳۲۲۶۸۶۹