پزشکان گیل

برای این ماه چه کتابی پیشنهاد می‌کنید؟

به بهانه‌ی هفته‌ی کتاب‌خوانی

دکتر رقیه‌ حج‌فروش

«بازمانده‌ی روز» رمانی است که از زبان سرپیش‌خدمت یکی از منازل اشرافی انگلستان روایت می‌شود که سال‌ها با تشریفات زیاد امور منزل یک لرد را اداره می‌کرده است. پس از سال‌ها و فوت جناب لرد، منزل را یک ارباب آمریکایی می‌خرد و صاحب جدید خانه که روحیه‌ای کاملاً آمریکایی (در تضاد با رفتار تشریفاتی انگلیسی) دارد، او یعنی «آقای استیونز» را به مسافرت می‌فرستد. گرچه به‌نظر می‌رسد که کتاب باید داستان این سفر شش روزه باشد اما نویسنده با توانایی بسیار لایه‌های مختلف داستان را در قالب بازگشت به خاطرات گذشته‌ی استیونز در کنار اتفاقات سفر نقل می‌کند.
استیونز که فردی بسیار جدی است و برای شغلش حرمت زیادی قایل است، در واقع رفتاری تکراری و کلیشه‌ای فرسوده‌ را در قالب شغل خود به‌عنوان اولویت اول زندگی‌اش قرار داده و تصور می‌کند که شرط بزرگی در زندگی این است که از چیزی که خود آن را «تشخص» می‌نامد، دور نشود. جایگاه او در آن خانه برای او مقام و افتخاری به‌همراه داشته که با گذشت زمان رنگ می‌بازد؛ شانی که شاید همان زمان هم توسط خیلی‌ها آن‌طور که باید و شاید شناخته نشده بود. با این حال او به‌شدت از موقعیت و طبقه‌ی اجتماعی خود راضی است و برای حفظ این جایگاه از بسیاری از حقایق زندگی چشم می‌پوشد؛ از عشقی هرگز بر زبان نیامده به دوشیزه‌ی سرخدمتکار خانه تا ترک پدر در بستر مرگ برای انجام وظیفه‌ی شغلی.
کتاب همچنین در کنار نقل ماجرای احساسی و عشقی قهرمان داستان، به روایت گوشه‌هایی از رویدادهای تاریخی که پس از جنگ جهانی اول در محافل اشرافی انگلستان برای برقراری صلح با آلمان رخ داد، می‌پردازد. با وقوع جنگ جهانی دوم محافل تشریفاتی طبقه‌ی اشراف که استیونز تمام موفقیت خود را در خدمت به آن می‌دید به‌طور کامل از بین رفت اما با همه‌ی این‌ها، استیونز به شغل مهم خود- خدمت به ارباب- همچنان ادامه می‌دهد.
بازمانده‌ی روز (The Remains of the Day) پرفروش‌ترین اثر کازو ایشی‌گورو (Kazuo Ishiguro) نویسنده‌ی انگلیسی- ژاپنی است. او با این کتاب برنده‌ی جایزه‌ی معتبر بوکر شد و در زمره‌ی نویسندگان برتر انگلیسی قرار گرفت. ایشی‌گورو در سال ۱۹۵۴ در ناکازاکی ژاپن به‌دنیا آمد و در ۶ سالگی به‌همراه خانواده‌اش به انگلستان مهاجرت کرد و با فرهنگ و تحصیلات انگلیسی بزرگ شد. او کارشناس فلسفه و زبان انگلیسی است و در رشته‌ی نویسندگی خلاقانه کارشناسی ارشد دارد.

ایشی‌گورو تا کنون شش رمان و تعدادی داستان کوتاه و فیلم‌نامه نوشته است. نخستین رمان او در سال ۱۹۸۲ با نام «منظره‌ی کم‌رنگ تپه‌ها» منتشر شد. بازمانده‌ی روز سومین کتاب اوست که در ۱۹۸۹ نوشته است. همه‌ی کتاب‌های او به‌زبان انگلیسی است و خودش معتقد است آن‌قدر به‌زبان و ادبیات ژاپنی تسلط ندارد که بتواند ژاپنی بنویسد.
ایشی‌گورو درباره‌ی رمان می‌گوید: «همه‌ی ما مثل استیونز هستیم؛ ‌دور از مرکز تصمیم‌گیری و قدرت قرار داریم اما خود را با انجام وظیفه‌ای که به ما محول کرده‌اند، راضی می‌کنیم. ممکن است در توزیع قدرت سهیم نباشیم اما از این‌که این پایین به وظایف‌مان عمل کنیم، راضی هستیم.»
این کتاب افتخارات و جوایز زیادی برای نویسنده به‌همراه داشت؛ از جمله در سال ۲۰۰۹ مجله‌ی گاردین آن را در رده‌ی ۱۰۰۰ رمانی که هر فرد باید بخواند قرار داد و در سال ۱۹۹۳ فیلمی از روی آن به کارگردانی جیمز آیوری و با بازی آنتونی هاپکینز و اما تامسون ساخته شد که در چندین رشته نامزد دریافت جوایز معتبری چون اسکار و گلدن گلوب شد.
این کتاب را در ایران نجف دریابندری ترجمه کرد؛ ترجمه‌ای بسیار موفق که نکته‌ی بسیار مهم آن حفظ لحن صحبت راوی در تمام کتاب است. داستان کاملاً به‌ زبان رسمی و قدیمی سرپیش‌خدمت روایت می‌شود. گفت‌وگوی استیونز با ارباب، میهمانان و سایر افراد کاملاً مودبانه، رسمی و البته کلیشه‌ای، کهنه و مهجور است. دریابندری این کار را چنان با دقت و ظرافت انجام داده که در بسیاری از لحظات خواننده به‌یاد سبک صحبت زمان قاجار می‌افتد.
بازمانده‌ی روز را نشر کارنامه در قطع جیبی و در ۳۴۷ صفحه چاپ کرده است. اندازه‌ی کوچک کتاب، همراه داشتن آن را آسان و خواندن آن را در همه‌جا ممکن می‌کند.

چند جمله از متن کتاب:

وقتی جنگ تمام شد، ادامه‌ی تنفر از دشمن کار قشنگی نیست. وقتی پشت طرف به خاک آمد، کار تمام است. دیگر لگد زدن به او معنی ندارد.
تصمیمات مهم این دنیا در واقع در مجالس مقننه یا در ظرف چند روز اجلاس فلان کنفرانس بین‌المللی‌، آن هم در معرض دید عموم مردم و مطبوعات، اتخاذ نمی‌شود بلکه تبادل نظر و اتخاذ تصمیم واقعی در محیط آرام و خلوت بزرگ‌ترین خانه‌های این مملکت صورت می‌گیرد.
زندگی سیاسی ممکن است آدم را آن قدر عوض کند که بعد از چند سال اصلاً شناخته نشود.

دکتر رقیه حج‌فروش

EMAIL: dr.hajf@gmail.com