پزشکان گیل

هدف پزشکی از دیرباز نجات جان انسان‌ها و زدودن رنج و بیماری آن‌ها بوده است اما متاسفانه در طول تاریخ برخی از پزشک‌نمایان نیز بوده‌اند که در خدمت حکومت‌های ستم‌پیشه و فرمانروایان جنایتکار و برخلاف موازین اخلاق پزشکی، تقدس این حرفه را نادیده گرفته و به اعمال جنایت‌باری دست یازیده‌اند. نمونه‌ی آن اعمالی است که به آن‌ها در دادگاهی پس از جنگ جهانگیر دوم در شهر نورمبرگ پرداخته شد. این دادگاه برای بررسی اتهامات چند پزشک و افسر آلمانی که در حزب نازی عضو بودند برگزار شده بود و نتیجه‌ی محاکمات این گروه تدوین دستورالعمل اخلاقی موسوم به «کد نورمبرگ» شد که خود زمینه‌ساز اعلام «بیانیه‌ی هلسینکی» بوده است.
دادگاه پزشکان نازی اولین سری از مجموعه محاکمات دوازده‌گانه‌ی برگزار شده علیه سران ارشد حزب نازی در شهر نورمبرگ آلمان بود. در این دادگاه ۲۰ نفر از ۲۳ نفری که محاکمه شدند پزشکانی بودند که در آزمایش‌های غیرانسانی حزب نازی دخالت داشتند. سه افسر ارشد نازی به نام‌های ویکتور براک، رودلف براند و ولفرام سیورز نیز به جرم شرکت در این آزمایش‌ها مورد محاکمه قرار گرفتند. تنها پزشک زنی که جزو متهمین بود هرتا اوبراوزر بود و فقط دو نفر از متهمین، گرهارد رز و پاول روستوک افرادی دانشمند و چهره‌های شناخته‌ شده‌ای در مجامع علمی بودند.
این محاکمات از تاریخ ۲۵ اکتبر ۱۹۴۶ آغاز گشت و به چهار فقره اتهام زیر در مورد این افراد رسیدگی شد:
۱٫    متهم به جرم تبانی با یکدیگر در انجام جنایات جنگی و جنایت علیه بشریت
۲٫     انجام جنایات جنگی شامل آزمایش‌های پزشکی بدون رضایت افراد تحت مطالعه
۳٫    اقدام به جنایت علیه بشریت شامل کشتار دسته‌جمعی مردم و زندانیان اردوگاه‌ها و تخریب شهر‌ها و روستاها، انجام برنامه‌های اوتانازی و درمان غیرانسانی بیماران زندانی
۴٫    عضویت در سازمان اس‌اس از تاریخ اول سپتامبر ۱۹۳۹ که به تشخیص «دادگاه نظامی بین‌المللی» (International Military Tribunal: IMT) یک سازمان جنایی شناخته شده بود.
پس از پایان جلسات بررسی اتهامات پزشکان نازی و به‌منظور پیشگیری از اقدامات مشابه در دنیا، کد اخلاقی نورمبرگ تدوین گشت. این کدها که در حقیقت پاسخی به آزمایش‌های غیرانسانی حزب نازی در جریان جنگ دوم جهانی است، محدودیت‌های اخلاقی ویژه‌ای برای انجام آزمایش‌های مختلف روی انسان تعریف می‌کند. کد نورمبرگ روی چهار موضوع عمده تاکید دارد: رضایت توام با آگاهی فرد آزمایش شونده، عدم اجبار در انجام آزمایش، تدوین درست آزمایش‌های علمی و مفید بودن آزمایش برای شرکت‌کنندگان در آن آزمایش.

چهار اتهام پزشکی
دادگاه نورمبرگ افرادی را که در این جنایات درگیر بودند به اتهامات زیر محاکمه کرد:
اتهام اول: انجام آزمایش‌های زیر بدون رضایت سوژه و روی شهروندان و زندانیان نظامی طرف مقابل:
– آزمایش‌های ارتفاع بالا: برای بررسی میزان تحمل انسان در شرایط مشابه با ارتفاعات بسیار زیاد؛ این آزمایش‌ها برای بررسی شرایط خلبانان آلمانی و مشکلات ایجاد شده برای آنان در ارتفاعات زیاد انجام می‌شد.
– آزمایش‌های سرمایش: به‌منظور به‌دست آوردن موثرترین راه درمان افرادی که به‌شدت دچار سرمازدگی شده‌اند؛ افراد تحت آزمایش مجبور می‌شدند ساعت‌ها در یک بشکه آب یخ یا در سرمای محیط بمانند و سپس به درجات مختلفی گرم می‌شدند.
– آزمایش‌های مالاریا: به‌منظور تعیین اثربخشی داروهای ضدمالاریا؛ زندانیان اردوگاه‌های کار اجباری با تزریق ترشحات غدد بزاقی پشه‌های مالاریا آلوده می‌شدند و سپس به‌منظور تعیین اثربخشی هر کدام تحت درمان قرار می‌گرفتند.
– آزمایش گاز خردل: برای بررسی موثرترین درمان صدماتی که توسط این گاز ایجاد می‌شود.
– آزمایش‌های سولفانیل‌آمید: روی بدن قربانیان تعمداً زخم‌هایی ایجاد می‌گردید و با باکتری‌هایی مانند استرپتوکوک، کلستریدیوم دیفیسیل و باسیل کزاز آلوده می‌شد. رگ‌های خونی اطراف زخم‌ها را نیز به‌منظور ایجاد محیطی شبیه به زخم‌های اصلی می‌بستند و گاهی عفونت را با قرار دادن خرده شیشه در زخم یا تراشیدن آن بدتر می‌کردند و سپس برای بررسی میزان اثربخشی، با ترکیبات سولفانیل‌آمید درمان می‌شدند.
– آزمایش‌های پیوند مغز استخوان و تجدید ساختمان استخوان، ماهیچه و عصب
– آزمایش‌های آب دریا: به‌منظور قابل شرب ساختن آب دریا
– آزمایش‌های عقیم‌سازی: هدف این آزمایش کشف و گسترش یک راه عقیم‌سازی موثر بود که بتوان با صرف کمترین زمان و نیرو در یک جمعیت میلیونی آن را پیاده کرد.
– آزمایش‌های تب منقوط: تزریق عامل این عفونت به انسان و بررسی راه‌های درمان آن
– آزمایش با سم: به‌منظور تخمین و بررسی اثرات سموم مختلف روی انسان؛ سموم را از طریق غذا به افراد می‌دادند و زندانیان پس از مردن یا کشته شدن بلافاصله تحت کالبدگشایی قرار می‌گرفتند.
– آزمایش‌های ایجاد یرقان اپیدمیک
– آزمایش با بمب‌های آتش‌زا: بررسی اثر ترکیبات و فراورده‌های دارویی روی سوختگی‌های حاصل از فسفر که تعمداً روی افراد تحت مطالعه با بمب‌های آتش‌زا ایجاد می‌شد.
اتهام دوم: انتخاب افراد برای تکمیل مجموعه اسکلت بدن انسان در دانشگاه استراسبورگ رایش؛ عکس قربانیان و اندازه‌های آناتومیک بدن آنان ثبت می‌شد و سپس آنان را به قتل می‌رساندند. آزمون‌های مقایسه‌ای، پژوهش‌های کالبدشناسانه، بررسی‌های نژادی، تظاهرات آسیب‌شناختی بدن، اندازه و شکل مغز و دیگر آزمایش‌ها بعداً روی این نمونه‌ها انجام می‌شد.
اتهام سوم: آلوده کردن صدها نفر از اهالی لهستان به باسیل سل
اتهام چهارم: اجرای برنامه اوتانازی که با اجرای آن صد‌ها نفر از افراد پیر، ناتوان و بیمار و کودکانی که دچار نقایص مادرزادی بودند و «تغذیه‌کنندگان بی‌مصرف» نامیده می‌شدند به روشی سیستماتیک و محرمانه کشته می‌شدند. به اقوام و آشنایان این افراد گفته می‌شد که آن‌ها به‌دلیل عوارض بیماری زمینه‌ای خود فوت کرده‌اند.

سرانجام محاکمات
این محاکمات در ۲۰ آگوست ۱۹۴۷ به پایان رسید. در پایان این دادگاه هفت نفر به اعدام محکوم شدند که چهار نفر پزشک بودند:
–    کارل براند: پزشک مخصوص آدولف هیتلر

کارل براند

–    کارل گبهارد: پزشک مخصوص هیملر

کارل گبهارد

–    والدمار هوون

والدمار هوون

–    یواخیم مروگوسکی.

یواخیم مروگوسکی

از جمله افراد دیگری که در آزمایش‌ روی انسان شراکت داشتند اما در این دادگاه محاکمه نشدند دکتر ژوزف منگل ملقب به «فرشته‌ی مرگ» بود. او مسوول اتاق گاز در آشوویتز بود و آزمایش‌های فراوانی روی دوقلو‌ها انجام داده بود. وی پیش از دستگیری فرار کرد و به‌مدت ۳۵ سال با نام‌های گوناگون و به‌طور مخفیانه در آرژانتین، پاراگوئه و برزیل زندگی کرد. منگل سرانجام در سال ۱۹۷۹ به‌دلیل سکته‌ی قلبی در هنگام شنا جان باخت و تنها پس از آن بود که هویت وی با آزمایش دی‌ان‌ای مشخص گردید. بر اساس زندگی وی بود که فیلم «دونده‌ی دوی ماراتون» با بازی داستین هافمن ساخته شد.

ژوزف منگل

پس از اتمام این محاکمات، کدهای اخلاقی نورمبرگ برای جلوگیری از چنین جنایاتی تهیه شد که در ۱۰ بند نوشته شده بود. این کدهای اخلاقی زمینه‌ساز تهیه‌ی بیانیه هلسینکی شد. برای خواندن کدهای اخلاقی نورمبرگ به این نشانی مراجعه کنید:

Ref: cirp.org/library/ethics/nuremberg

برای مشاهده‌ی منابع و ارجاعات مقاله‌ی فوق می‌توانید به نسخه‌ی الکترونیک آن در وبلاگ «روزنوشت‌های حسام» مراجعه کنید.

دکتر حسام نوروزی

Weblog: hesamdiaries.blogfa.com
Email: hesam_noroozi@yahoo.com