پزشکان گیل

مدت‌هاست که مطبوعات ایرانی به‌طور اعم حال و روز خوشی ندارند و به‌تبع این ضعف عمومی، صفحات پزشکی و سلامت این مطبوعات و رویکردشان به اخبار و «تازه‌های پزشکی» نیز چندان حرفه‌ای و به‌روز نیست. ولی خوشبختانه در سال‌های اخیر شمار «پزشک- نویسنده»‌هایی که در وبلاگ‌ها و سایت‌های پزشکی توانایی خود را در ارایه‌ی آخرین اخبار پزشکی به مخاطبان پارسی‌زبان به نمایش می‌گذارند رو به افزایش است. خوبی این «پزشک- نویسنده»‌ها یا «پزشک- ژورنالیست»‌ها در این است که تنها خبر خام را منتقل نمی‌کنند بلکه اغلب با مروری کوتاه بر پیشینه‌ی خبر و افزودن تحلیلی موجز از دانسته‌های خود، بر جذابیت و سودمندی آن می‌افزایند؛ کاری که از یک ژورنالیست حرفه‌ای انتظار می‌رود.
و باز هم خوشبختانه تا کنون رابطه‌ی «پزشکان گیل» با این «پزشک- ژورنالیست»‌ها عالی بوده است، از پیش‌کسوت وبلاگ‌های پزشکی، علیرضا مجیدی، گرفته تا سارا رها (که دانش تخصصی‌اش حکایت دیگری دارد) و اکنون حامد حاتمی که باز هم به‌لطف علیرضا مجیدی که با راه‌اندازی شبکه‌ی اجتماعی پزشکی «فیس‌ طب» (faceteb.com) پزشکی‌نویسان اینترنت پارسی را با هم آشنا و «دوست» کرده است، تازه با او دوست شده‌ایم. به‌امید یافتن دوستان تازه‌تر و تحکیم دوستی با دوستان قدیمی، این شما و این «سیب پزشکی»!

پیوند دست به پا در یک کودک ۹ ساله
۸۹/۹/۳٫ اگر بخواهیم دست و پا را کنار هم بگذاریم تا جمله‌ای، ضرب‌المثلی یا اصطلاحی به‌دست آید، کار سختی نیست، اما آیا می‌شود به‌همین راحتی دست و پا را کنار هم بگذاریم؟ خب از قدیم گفته‌اند «به عمل کار برآید، به سخندانی نیست» و چینی‌ها هم تصمیم گرفتند تا با یک «عمل» جراحی به این ضرب‌المثل جامه‌ی «عمل» بپوشانند.
چند ماه پیش مینگ لی، دختری ۹ ساله در حوالی ژنگ‌ژوی چین، در یک تصادف تراکتور به‌شدت آسیب می‌بیند؛ دستش قطع و بازویش به‌شدت له می‌شود. با توجه به له‌شدگی شدید بازو و آسیب‌دیدگی عروق، در آن لحظه امکان پیوند دست وجود نداشته است‪.‬ پزشکان تصمیم می‌گیرند تا زمان مساعد شدن وضع برای پیوند دست به جای اصلی خود، آن را «به پا ببرند». دست آسیب‌دیده به پای راست بیمار پیوند زده می‌شود تا بعد از مدت سه ماه و با ترمیم عروق‪،‬ پیوند دست به جای اصلی خودش انجام شود. ‏
این پیوند چند وقت پیش انجام شد و حالا مینگ کوچولو می‌تواند دستش را تکان بدهد و حس کند. با توجه به رنگ صورتی انگشتان به‌نظر می‌رسد گردش عروقی خوبی هم در دست برقرار شده است. پزشکان معالج مینگ در بیمارستان ایالت هنان گفته‌اند که او به حداقل دو عمل جراحی دیگر برای بهبود عملکرد دست و از بین بردن جای زخم نیاز دارد.‏ ‏
البته این اولین بار نیست که چنین پیوندی انجام می‌شود (یک مورد قبلی در اسپانیا مربوط به سال ۲۰۰۴ است) اما تا جایی که من جستجو کرده‌ام به‌نظر می‌رسد این اولین مورد (یا یکی از اولین موارد)ی است که در بیماری با این سن و سال انجام می‌پذیرد. به‌نظر می‌رسد با پیشرفت‌هایی که امروزه در زمینه‌ی ریزجراحی (میکروسرجری) صورت گرفته است، در آینده‌ای نزدیک تنها نگرانی در صورت بروز چنین حوادثی، سریع‌تر رساندن بیمار به یک مرکز پزشکی مجهز باشد.
‏
آیا بی قیدی و خیانت دارای ریشه‌های ژنتیک است؟
۸۹/۹/۱۲٫ این سوالی است که گروهی از پژوهشگران دانشگاه ایالتی نیویورک از خود پرسیدند و برای یافتن پاسخ خود دست به آزمایش زدند. آن‌ها ۱۸۱ فرد جوان را از نظر سابقه‌ی رفتارهای زناشویی و مصرف الکل و قمار (رفتارهای کسب لذت) مورد مطالعه قرار دادند. سپس دی‌ان‌ای آن‌ها را به‌خصوص در ژن DRD4 تحت بررسی قرار دادند.
ظاهراً این ژن با رفتارهای کسب لذت و احساس خوش رابطه دارد و رفتارهای لذت‌جویانه‌ی فرد را کنترل می‌کند. حالا اگر در ژن تغییری صورت گیرد که ما آن را ۷R+ می‌نامیم، فرد بیشتر به‌دنبال مصرف الکل یا قمار یا داشتن رابطه‌های متعدد با افراد مختلف خواهد رفت.
طبق این تحقیق، ۵۰ درصد افراد دارای ژن ۷R+ چنین رفتارهایی از خود بروز می‌دهند، در حالی که تنها ۲۲ درصد افراد فاقد این ژن ممکن است چنین رفتارهایی نشان دهند. البته محققین تاکید کرده‌اند که این نتایج به‌هیچ‌وجه یک رابطه‌ی علت- معلولی مستقیم را نشان نمی‌دهد، بلکه می‌تواند مطرح‌کننده‌ی وجود یک ارتباط ژنی با برخی رفتارهای این‌چنینی باشد.

ارتباط طول انگشت اشاره با سرطان پروستات
۱۵/۹/۸۹٫ بگذارید به‌طور خلاصه عرض کنم: مردانی که طول انگشت اشاره‌ی آن‌ها بلندتر از انگشت انگشتری است، کمتر از سایرین در معرض ابتلا به سرطان پروستات قرار دارند! عجیب است، اما این نتیجه‌ی پژوهشی است که اخیراً در مجله‌ی بریتانیایی سرطان‏ (BJC) منتشر شده است.
بر پایه‌ی این تحقیق که روی حدود ۵۰۰۰ فرد مبتلا و سالم انجام شده و در آن الگو و طول انگشتان دست مورد مطالعه قرار گرفته است، در بیش از نیمی از مردان انگشت اشاره کوتاه‌تر از انگشت انگشتری است و در حدود ۱۹ درصد آن‌ها نیز طول این دو انگشت تقریباً برابر است. این دو دسته از نظر احتمال سرطان پروستات در یک حد قرار دارند اما آن‌هایی که انگشت اشاره‌ی بلندتری دارند، در سنین بالای ۶۰ سال حدود ۳۳ درصد و در سنین زیر ۶۰ سال تا ۸۷ درصد کمتر از بقیه دچار بدخیمی‌های پروستات می‌شوند.
به‌نظر نامربوط می‌آید! اما پژوهشگران توجیهی برای این تحقیق و نتایج به‌دست‌آمده دارند؛ آن‌ها می‌گویند سطح هورمون‌های مردانه در یک جنین بر میزان رشد انگشت اشاره‌ی او تاثیر دارد، یعنی هر چقدر میزان هورمون‌های مردانه‌ی یک جنین پسر بالاتر باشد، انگشت اشاره‌ی او کمتر رشد خواهد کرد. با توجه به این‌که ژن‌های خاصی هم رشد انگشتان و هم تکامل اندام‌های مردانه را کنترل می‌کنند، این استدلال منطقی به‌نظر می‌رسد.
خانم ریپون (سرپرست تحقیقات خیریه‌ی سرطان پروستات انگلیس) می‌گوید: در حال حاضر تشخیص فوری سرطان پروستات ساده نیست و ما آزمایشات دقیق و آسانی در دسترس نداریم. بهترین چیزی که داریم، PSA (یک نوع تست خونی پروستات) است که تنها نشان می‌دهد که پروستات یک چیزی‌ش شده و دقیقاً نشان نمی‌دهد که این چیز یک سرطان است یا نه. حال اگر ما روشی به آسانی «نگاه کردن به انگشتان» را بتوانیم در کنار سایر امکانات مدنظر قرار دهیم، یک قدم به جلو برداشته‌ایم. (نقل به مضمون)‏
توضیح: ارتباط طول انگشت اشاره با سطح هورمون‌های جنسی یک بحث رایج و پرمناقشه در برخی محافل علمی است، مثلاً برخی منابع اعلام کرده‌اند که انگشت اشاره‌ی بلندتر در خانم‌ها با افزایش احتمال باروری و افزایش احتمال برخی سرطان‌ها همراه است و در مردان با افزایش احتمال ناباروری. به‌هرحال تمام این آمارها تنها مطرح‌کننده‌ی احتمال هستند و هیچ تشخیص قطعی را ثابت نمی‌کنند.

ماوسی که فشار خون را هم اندازه می‌گیرد
۸۹/۹/۱۷٫ این ماوس که تولید شرکت CalHealth در کالیفرنیاست، نه‌تنها وظایف یک ماوس را انجام می‌دهد، بلکه می‌تواند در پایش سلامت شما هم نقش موثری داشته باشد و شاید به‌همین خاطر است که این شرکت، نام MDMouse (ماوس پزشک) را برای آن انتخاب کرده است.
این ماوس می‌تواند از طریق یک حلقه‌ی کوچک (که معادل کاف یا همان بازوبند فشارسنج‌های قدیمی است) فشار خون و نبض شما را اندازه‌گیری کند. روش کارش هم بسیار مشابه سایر فشارسنج‌های دیجیتال است. در صورتی که نیازی به اندازه‌گیری فشار و نبض نباشد، این حلقه در محفظه‌ای داخل ماوس پنهان می‌شود. ‏
شرکت سازنده‌ی این ماوس همراه با آن یک بسته‌ی نرم‌افزاری هم ارایه می‌دهد که می‌تواند داده‌های دریافتی از ماوس را روی کامپیوتر ذخیره یا آن را برای پزشک معالج ارسال کند. همچنین می‌تواند تغییرات نبض و فشار خون را ارزیابی کند، نمودارهایی برای بررسی بهتر رسم کند یا میانگین چند روزه‌ی آن را محاسبه کند. برای اتصال این وسیله به کامپیوتر هیچ نیازی به رابط اضافی نیست و تامین انرژی و ارسال داده‌ها از طریق یک پورت USB انجام می‌شود. ‏

بطری آب هوشمند، میزان آب مورد نیاز بدن را محاسبه می‌کند
۸۹/۹/۲۲٫ کم‌کم وارد عصر اپلیکشن + گجت می‌شویم؛ ابزارهایی که برای ارتباط بهتر با کاربر یا جمع‌آوری داده‌ها، از یک نرم‌افزار نصب شده روی موبایل بهره می‌برند. این موضوع محققان کمبریج را به فکر انداخت تا بتوانند وسیله‌ای برای تنظیم آب مورد نیاز بدن در ورزشکاران طراحی کنند. تصور کنید بطری آبی دارید که می‌داند شما چقدر و چه زمانی آب خورده‌اید، هوا چقدر گرم است، شما چقدر و با چه سرعتی دویده‌اید و مشخصات بدنی شما را هم می‌شناسد و به شما توصیه می‌کند چقدر آب نیاز دارید! ‏
‏این تصور شما به‌دست پژوهشگران کمبریج در حال عملی شدن است. آن‌ها بطری آبی ساخته‌اند که اطلاعات مربوط به دما و تاریخچه‌ی مصرف آب را ذخیره می‌کند، سپس از طریق بلوتوث با موبایلی که اپلیکشن i-dration روی آن نصب شده ارتباط برقرار می‌کند تا با کمک اطلاعات شتاب‌سنج و ژیروسکوپ، سرعت و میزان دویدن را اندازه بگیرد و این داده‌ها را در کنار مقادیر مربوط به تنفس و ضربان قلب (دریافت شده از طریق یک باند قفسه‌ی سینه) و اطلاعات فردی (وزن، قد، سن، جنسیت و…) آنالیز کند تا میزان آب بدن به‌دست آید. این بطری هر موقع که ورزشکار نیاز به دریافت آب داشته باشد، با یک نور آبی چشمک‌زن هشدار می‌دهد. این مجموعه نه‌تنها از نظر تنظیم میزان آب دریافتی و کاهش احتمال آسیب به‌خاطر از دست رفتن آب بدن مفید است بلکه اطلاعات خوبی هم در مورد سابقه‌ی فعالیت‌های ورزشی فرد به‌دست می‌دهد.
می‌توانید انتظارش را داشته باشید تا دو سه سال آینده اکثر وزشکارهای حرفه‌ای از چنین گجت‌هایی استفاده می‌کنند تا بیشترین بازدهی ممکن را داشته باشند. ‏

برای مشاهده‌ی منابع و ارجاعات یادداشت‌های فوق می‌توانید به نسخه‌ی الکترونیک آن‌ها در وبلاگ «سیب پزشکی» مراجعه کنید.

دکتر حامد حاتمی

Website: medapple.com
Email: medapple.com@gmail.com