پزشکان گیل

پزشکان نامی (۳۴)

دکتر بهمن مشفقی

ژان نیکولا کورویزار (Jean-Nicolas Corvisart: 1755-1821) بنیانگذار پزشکی بالینی جدید در فرانسه بود که در حوالی سال ۱۷۹۴ میلادی اولین درمانگاه بالینی این کشور را دایر کرد.
کورویزار در ابتدا برای حرفه‌ی حقوقی در نظر گرفته شده بود. در مدرسه نه فقط در درس‌ها و مطالعات خود جدی و ساعی بود بلکه نیروی بدنی‌اش نیز جلب توجه می‌کرد. پدرش سمت دادستانی مقام سلطنت را داشت و فرزند را نیز همراه خویش به دفتر کار خود می‌برد. ولی کورویزار رونویس کردن مدارک قانونی را کاری بسیار ملال‌آور می‌یافت و هر وقت که می‌توانست از این اسارت می‌گریخت و به «کارتیه لاتن» می‌رفت (محله‌ای قدیمی در پاریس که چون در گذشته در مباحثات علمی در آن به زبان لاتین صورت می‌گرفت، بدین نام خوانده می‌شد). در ضمن وی در برخی از درس‌های دانشگاهی حضور می‌یافت و سری نیز به «هتل دیو» (بزرگ‌ترین بیمارستان پاریس) می‌زد. در این ایام بود که حرفه‌ی پدری را کنار گذاشت و دانشجوی رشته‌ی پزشکی شد.
کورویزار در سال ۱۷۹۷ به استادی پزشکی عملی در «کولژ دو فرانس» منصوب شد و گروه بزرگی از پزشکان تحت تربیت و راهنمایی او قرار گرفتند. هر روز صبح وی برای سرکشی به بیماران به بیمارستان «شاریته» می‌آمد و هنگامی که از بالین بیماری به بالین بیمار دیگری می‌رفت گروهی از شاگردان نیز به‌دنبال او به حرکت درمی‌آمدند.
کورویزار هر بیماری را با حداکثر دقت معاینه می‌کرد. «پرورش حواس بدن از لحاظ پزشکی» شعار و برنامه‌ی کار او بود. شاگردان می‌بایست بیاموزند که چگونه می‌توان حواس را در پزشکی به‌کار برد. همه‌چیز بستگی به مشاهده‌ی دقیق داشت و در بالین بیمار نظریات به‌کلی خاموش می‌شدند زیرا تنها چیزی که اهمیت داشت درست دیدن و درست شنیدن بود. او یکی از ناظران دقیق و تیزبین بود. حکایت کرده‌اند که روزی به هنگام مشاهده‌ی تصویری چنین اظهار داشت: «اگر این تصویر با دقت و امانت ترسیم شده باشد، تردیدی ندارم که صاحب آن در اثر بیماری قلبی درگذشته است!» در نتیجه‌ی تحقیق معلوم شد که نظر وی صحت داشته است!
هر وقت بیماری در بیمارستان فوت می‌شد نخست امتحان دقیقی از تمام بدن او به‌عمل می‌آمد و آن‌گاه نوبت کالبدشکافی فرامی‌رسید. هر آینه اگر ماحصل این آزمایش تشخیص قبلی وی را تایید می‌کرد، شادی پزشک و شاگردانش به حد اعلی می‌رسید، ولی آموزنده‌تر از آن، هنگامی بود که مابین تشخیص و واقعیت اختلاف به‌وجود می‌آمد. در این زمان به کورویزار فرصتی دست می‌داد که با روشی استادانه چگونگی و علت اشتباه خود را شرح دهد و نیز نتیجه بگیرد که از این اشتباه چه تعالیمی می‌توان به‌دست آورد.
کورویزار هر روز عصر به تعلیمات نظری در «کولژ دو فرانس» می‌پرداخت. معمولاً فی‌البداهه سخن می‌گفت و حالاتی را که صبح آن روز مشاهده کرده بود مورد بحث قرار می‌داد.
در سال ۱۸۰۶ کتاب او به ‌نام «رساله‌ای درباره‌ی بیماری‌ها و جراحات عضوی قلب و مجاری بزرگ خون» انتشار یافت.
درمانگاه کورویزار نه فقط برای تربیت پزشکان حاذق و صاحب صلاحیت مورد استفاده واقع شد بلکه در راه تجسس و پیشرفت دانش نیزگام‌های بلندی برداشت.
در سال ۱۸۰۷ میلادی کورویزار به‌عنوان طبیب مخصوص ناپلئون انتخاب شد. کار پزشکی وی در دربار روزبه‌روز سنگین‌تر می‌شد؛ ناپلئون شخصاً بیماری مشکل و سختگیر بود، ولی کورویزار با او خوب کنار می‌آمد. حکایت کرده‌اند امپراتور روزی اظهار داشت که به «پزشکی» اعتقاد ندارد، اما به «کورویزار» ایمان دارد!
پس از سقوط امپراتوری در سال ۱۸۱۵ کورویزار نیز از صحنه برکنار شد. او به‌زودی در اثر حمله‌ی سکته مفلوج شد و به خانه‌ی ییلاقی خود رفت و عزلت گزید.
کورویزار شاگردان برجسته‌ای از جمله لائنک، بایل و دوپویترن تربیت کرد.

خلاصه شده از کتاب: پزشکان نامی، نوشته‌ی هنری زیگریست، ترجمه‌ی کوکب صورتگر- حسن صفاری، انتشارات امیرکبیر، ۱۳۶۲