پزشکان گیل

درست مانند این است که کسی ماه‌ها و سال‌ها تلاش و سرمایه و وقت خود را صرف ساختن برجی زیبا کرده باشد و در پایان کار به خارج از برج برود تا آن را از بیرون نظاره و زحمات خود را ستایش کند، اما در یک آن بر اثر زمین‌لرزه‌‌ای چند ثانیه‌ای کل برج فرونشیند و همه‌ی زحماتش هدر رود. نظیر این اتفاق می‌تواند برای دندانپزشکان ارتودنتیست اتفاق بیافتد.
روز پایان درمان، پس از ماه‌ها و سال‌ها انتظار، وقتی پس از باز کردن ارتودنسی ثابت (بندها، براکت‌ها و سیم‌ها) از دندان‌های بیمار، آینه را به‌دست او می‌دهیم تا دندان‌هایش را ببیند، لبخندی می‌زند که گویی پایانی ندارد. اما چند لحظه بعد که نگهدارنده (Retainer) را به بیمار تحویل می‌دهیم و در دهانش امتحان می‌‌کنیم، دیگر از آن لبخند خبری نیست. هر چند که ماه‌ها قبل درباره‌ی آن به بیمار توضیح داده بودیم و از وجود آن خبر داشت، اما ترجیح می‌داد که هنوز با همان ارتودنسی‌های ثابت که با آن عادت کرده بود، ادامه می‌داد. در اغلب موارد، اگر بیمار در استفاده از نگهدارند‌ه‌ها درست توجیه نشود، وقتی چند ماه بعد برای بازدید مجدد (Recall) بازمی‌گردد، شاهد درجات زیادی تغییر و به‌هم ریختگی مجدد (Relapse) خواهیم بود.
سوال این‌جاست که اصولاً به چه علت این اتفاق رخ می‌دهد؟

علل Relapse
در اثر نیروی ناشی از دستگاه‌های ارتودنسی، الیاف کلاژن PDL و شبکه‌ی الیاف لثه‌ای، الیاف الاستیک لثه دچار گسیختگی (Disruption) می‌شوند که خود عامل لقی دندان‌ها در پایان درمان ثابت است. در اثر این لقی، فشار بافت‌های نرم اطراف (یعنی لب‌ها و لپ و زبان) در اثر جویدن و قرار گرفتن دندان‌ها روی هم (Occlusion) می‌تواند پیش از آن‌که بازسازی (Reorganization & Remodeling) الیاف‌های اطراف دندان صورت گیرد و زمانی که هنوز دندان‌ها لق هستند، باعث به‌هم ریختگی و جابه‌جایی ناخواسته‌ی آن‌ها شود.
دندان‌ها باید بتوانند آزادانه تحت نیروی مضغی تا حدی حرکات فیزیولوژیک داشته باشند تا بازسازی کلاژن صورت گیرد. مدت زمان لازم برای این عمل ۶-۴ ماه برای Reorganization و حدود یک سال برای Remodeling است. این بازسازی تا زمانی که روی دندان‌ها ارتودنسی ثابت وجود دارد و دندان‌ها به هم فیکس (ثابت) هستند (بدون مختصری آزادی حرکت فیزیولوژیکی) مقدور نیست و تنها با استفاده از Retainer ممکن است. از سوی دیگر، درمان ارتودنسی ثابت معمولاً از اوایل دوره‌ی دندانی دایمی شروع می‌شود و حدود ۲ سال به طول می‌انجامد. بنابراین در زمان پایان درمان (۱۵-۱۴ سالگی) هنوز مقداری از رشد فیکس باقی است که خود نیاز به نگهداری (Retention) تا حد رشد پا به دوران بلوغ را ایجاب می‌کند.
انواع Retainer و موارد استفاده‌ی متعدد آن‌ها بسته به نوع مشکلات دندانی استخوانی بیمار موجود است که به‌طور کامل در شماره‌های بعد به آن‌ها می‌پردازیم، اما به‌طور کلی استراتژی اصلی نگهدارنده‌ها به این صورت است که بیمار ۴-۳ ماه به‌صورت دایم و در ادامه به‌صورت نیمه‌دایم تا ۱۲ ماه از پلاک متحرک Hawlcy استفاده می‌کند.

مرجع:
ویلیام پرافیت و هنری فیلوز، Contemporary orthodontics (مباحث ارتودنسی نوین)

دکتر امین ادیب مرادی
دندانپزشک
نشانی: لاهیجان، خیابان شهید بهشتی، ساختمان سرو، تلفن: ۲۲۳۲۸۶۳-۰۱۴۱