پزشکان گیل

همواره پدر و مادرها می‌پرسند زمان درست و مناسب برای انجام درمان ارتودنسی و اصلاح مشکلات دندانی و استخوانی فرزندان‌شان چه موقع است؟ آیا باید تا درآمدن کامل دندان‌های اصلی یا حتی درآمدن دندان‌های عقل صبر کنند؟ وقتی فرزندشان دارای دندان شیری است، هنوز برای درمان زود است؟ گاه به سن خاصی اشاره می‌کنند و معمولاً فرزندان اقوام و دوستان را به‌عنوان ملاک و معیار خود قرار می‌دهند.
بهترین پاسخ برای این سوال این است که هرگز نمی‌توان یک نسخه‌ی از پیش تعیین شده برای همه‌ی بیماران داشت و به همه یک کپی از آن نسخه را ارایه داد. شرایط و مشکلات دندانی کودکان متفاوت است. سن رشدی، سن دندانی و سن تقویمی آن‌ها متفاوت است. شروع پیک (اوج) رشدی کودکان، حتی در کودکان یک خانواده، با هم متفاوت است و مشکلات دندانی و استخوانی آن‌ها با هم فرق می‌کند. اصلاح مشکلات ارتودنتیک کودکان، اعم از دندانی و استخوانی، به‌ترتیب با حرکت دندان‌ها و تغییرات هدایتی رشد (Growth modification: G.M) اعمال می‌شود.
در اکثر مواقع کودکان به دو فاز درمانی نیاز دارند:
درمان‌های پیشگیرانه (Preventive/ Interceptive): در مرحله‌ی دندان‌های شیری و مختلط که در کاهش ناهنجاری‌های دندانی- صورتی موثر است.
درمان‌های جامع (Comprehensive):بعد از رویش کامل دندان‌های دایمی برای رفع کامل مشکل.
زمانی که جلوآمدگی فکی وجود دارد، راه حل ایده‌آل آن است که از طریق تعدیل رشد صورت فرد، مشکل او را تصحیح کرد. بنابراین مشکل استخوانی از طریق رشد بیشتر یک فک نسبت به دیگری اصلاح می‌شود. درمان‌های G.M از طریق دستگاه‌های فانکشنال (عملکردی) یا از طریق نیروهای خارج دهانی بر روی کندیل‌های مندیبل یا سوچورهای ماگزیلا صورت می‌پذیرد.

زمان شروع درمان‌های G.M
بدون ارتباط به نوع دستگاهی که استفاده خواهد شد یا نوع اثراتی که از درمان انتظار داریم، حتماً بیمار باید در حال رشد باشد.
درمان G.M باید پیش از خاتمه‌ی رویش دندان نوجوانی (Adolescent growth spurt: A.G.S) صورت پذیرد. دو عقیده وجود دارد:
بنا بر عقیده‌ی نخست، اگر درمان در دوره‌ی دندان‌های شیری یعنی ۴ تا ۶ سالگی صورت گیرد، به‌علت آن‌که سرعت رشد زیاد است، مشکل استخوانی در مدت کوتاهی تصحیح می‌شود. بنا بر این عقیده، عملکرد صحیحی که پس از آن در کل حفره‌ی دهان حاکم می‌شود باعث ایجاد رشد متقارن در سالیان آتی خواهد شد. البته اگرچه اغلب مشکلات استخوانی در ابعاد عمومی و قدامی- خلفی در دوره‌ی دندان‌های شیری قابل درمان هستند، باید درمان را تا پایان دوره‌ی رشد ادامه داد (در دوره‌ی دندان‌های مختلط و در اوایل دندان‌های دایمی).
در مقابل، عده‌ای اعتقاد دارند از آن‌جا که درمان در دوره‌ی دندانی دایمی معمولاً لازم است، پس درمان باید به‌صورت یک‌مرحله‌ای در اوایل دوره‌ی دندانی دایمی صورت گیرد (در ۱۴-۱۲ سالگی). البته به تاخیر انداختن درمان تا آن زمان می‌تواند دو مشکل ایجاد کند: اول آن‌که ممکن است با رویش دندان‌های آسیاب و نیش به‌ویژه در دختران محل رشد کافی باقی نمانده باشد، و دوم آن‌که تا آن زمان بیمار از اثرات روحی، اجتماعی و عملکردی درمان زودهنگام بی‌بهره مانده است.
امروزه عقیده بر این است که فقط در موارد زیر باید درمان در دوره‌ی پیش‌نوجوانی (Pre-adolescency) به‌صورت درمان دومرحله‌ای انجام ‌شود:
۱٫    مشکلات زیبایی (روحی- اجتماعی
۲٫    مشکلات ناشی از تروما
۳٫    مشکلات خاص مانند ناهنجاری‌های استخوانی بسیار شدید، ناهنجاری ترکیبی عمومی و قدامی- خلفی، عدم تقارن، سابقه‌ی تروما و…
در عین‌حال در بیمارانی که دارای مشکلات استخوانی با شدت متوسط هستند، شروع درمان در زمان A.G.S که معمولاً همزمان با رویش دندان‌های دایمی باقیمانده است به‌طور عادی مناسب خواهد بود.
در کل مشاوره با متخصصین ارتودنتیست، معاینه‌ی بیمار و استفاده از رادیوگرافی‌های تشخیصی Lateral ceph. و Panoramic می‌تواند درباره‌ی زمان مناسب درمان ارتودنسی و رفع مشکلات پاسخ درست را به بیمار بدهد. از یاد نبریم که از دست دادن زمان اوج رشد کودک ممکن است همراه با خسارت‌های ناشی از مشکلات روحی و اجتماعی یا تروماهای وارد بر دندان‌ها و بافت‌های اطراف باشد که گاه غیرقابل برگشت است یا آسیب‌های بسیاری بر سلامت کودک خواهد داشت.

دکتر امین ادیب مرادی
دندانپزشک
نشانی: لاهیجان، خیابان شهید بهشتی، ساختمان سرو، تلفن: ۲۲۳۲۸۶۳-۰۱۴۱