پزشکان گیل

ترجمه: دکتر تینا زاهدی

تعریف
تب خونریزی دهنده‌ی کریمه- کنگو (Crimean Congo Hemorrhagic Fever: CCHF) توسط ویروسی به نام Nairovirus از خانواده‌ی Bunyiaviridea ایجاد می‌شود. این بیماری برای اولین بار در سال ۱۹۴۴ در شبه‌جزیره‌‌ی کریمه (در جنوب اوکراین) کشف شد و «تب خونریزی دهنده‌ی کریمه» نام گرفت. سپس برای بار دوم در کشور کنگو (مرکز آفریقا) منجر به بیماری شد و به این دلیل به‌شکل فعلی نامیده شد.

همه‌گیرشناسی
CCHF در اروپای شرقی به‌ویژه کشورهای اتحاد جماهیر شوروی سابق وجود دارد و همچنین از راه مدیترانه به شمال غرب چین، آسیای مرکزی، جنوب اروپا، آفریقا، خاورمیانه و شبه‌قاره‌ی هند گسترش یافته است.

راه‌ انتقال
Ixodid (کنه‌ی سخت) به‌ویژه رده‌ی Hyalomma حامل و ناقل ویروس CCHF است. حیوانات وحشی و خانگی مثل گاو، گوسفند، بز و خرگوش میزبان‌های دیگر این ویروس هستند. انتقال به انسان از راه تماس با خون آلوده‌ی حیوانات و نیز کنه صورت می‌‌گیرد. انتقال از طریق خون و مایعات بدن یک فرد آلوده به فرد دیگر هم امکان‌پذیر است. در بیمارستان‌ها نیز این ویروس از طریق استریلیزاسیون نامناسب وسایل پزشکی، استفاده‌ی مجدد از سرنگ و آلودگی تجهیزات پزشکی انتقال می‌‌یابد.

نمود بالینی
شروع CCHF به‌صورت ناگهانی با تظاهرات اولیه شامل سردرد، تب بالا، درد در پشت، مفاصل و شکم، استفراغ، قرمزی چشم‌ها، صورت برافروخته، سینه‌ی قرمز و پتشی (نقاط قرمز ناشی از خونریزی) در کام است. زردی و در موارد شدید تغییر در خلق و خو و اختلال در درک نیز رخ می‌دهد. با پیشرفت بیماری در روز چهارم مناطق وسیعی از کبودی، خونریزی شدید از بینی و خونریزی غیرقابل کنترل از نواحی تزریق اتفاق می‌‌افتد که تا دو هفته ادامه دارد.

تشخیص
آزمایش‌های مورد استفاده شامل ELISA، RT-PCR، جداسازی ویروس و تشخیص آنتی‌بادی (IgG و IgM) به‌روش ELISA است. تشخیص آزمایشگاهی فردی که علایم بالینی مشکوک به CCHF دارد، در فاز حاد بیماری با ترکیبی از جداسازی آنتی‌ژن (به‌روش ELISA) و توالی RNAی ویروس (RT-PCR) در خون و در موارد کشنده‌ی بیماری با نمونه‌گیری از بافت‌ها و جداسازی ویروس انجام می‌‌شود. همچنین رنگ‌آمیزی ایمونوهیستوشیمی بافت‌های فرمالینه، آنتی‌ژن ویروس را مشخص می‌‌کند. پس از بیماری در خون افراد بهبود یافته آنتی‌بادی مثبت می‌‌شود ولی آنتی‌ژن، RNA و خود ویروس دیگر وجود ندارد.

عوارض درازمدت پس از بهبودی
در مورد وجود یا عدم وجود عوارض بیماری پس از بهبودی مطالعات زیادی صورت نگرفته است و در هر حال بهبودی به‌کندی روی می‌‌دهد.

میزان کشندگی بیماری
میزان مرگ در بیماران بستری شده در بیمارستان بین ۹ تا ۵۰‌ درصد است.

درمان
درمان CCHF در درجه‌ی نخست حمایتی است. این درمان شامل اصلاح اختلال آب و الکترولیت، اکسیژن‌رسانی، توجه به وضعیت همودینامیک بیمار و درمان مناسب عفونت ثانویه است. ویروس در محیط خارج از بدن نسبت به داروی ضد ویروس ریباویرین حساس است. این دارو در درمان CCHF استفاده شده و تا حدی هم تاثیر داشته است.

افراد در معرض خطر
گله‌داران، افرادی که با دام سر و کار دارند، کارگران کشتارگاه در مناطق اندمیک و همچنین کارکنان پزشکی از راه تماس با خون و مایعات آلوده به ویروس بیش از سایرین در معرض ابتلا هستند. مسافرت به مناطق اندمیک و تماس با احشام آلوده نیز می‌تواند منجر به بیماری شود.

پیشگیری
کشاورزان و دامداران باید با پوشیدن لباس و مالیدن حشره‌کش روی پوست خود از آلودگی جلوگیری کنند. حشره‌کش حاوی DEET موثرترین ماده برای کشتن کنه است. پوشیدن دستکش و سایر لباس‌های حفاظت کننده نیز کمک‌ می‌کند. همچنین افراد باید از تماس با خون و مایعات بدن حیوانات و افراد دارای علایم بیماری دوری کنند. بسیار مهم است که پرسنل پزشکی از نظر عفونت کنترل مناسبی داشته باشند تا در محیط کار آلوده نشوند.
یک واکسن با ویروس غیرفعال تهیه شده از مغز موش برای CCHF تهیه و در مقیاس کوچکی در شرق اروپا استفاده شده است. به‌هرحال هیچ واکسن موثر و مطمئنی برای عموم مردم وجود ندارد.

اقدامات تکمیلی
در مناطق اندمیک باید میزان شیوع بیماری در حیوانات و انسان‌های در معرض خطر ارزیابی شود. برای بررسی میزان تاثیر داروهای اختصاصی مثل ریباویرین و سایر ضد ویروس‌ها و نیز ساخت واکسن انسانی مطمئن و موثر علیه CCHF نیاز به تحقیقات تکمیلی است.

Ref: cdc.gov/ncidod/dvrd/spb/mnpages/dispages/cchf.htm

دکترتینا زاهدی
پزشک عمومی

امیر کیخسروی، انترنی که جان بر سر مداوای بیمارش نهاد

یک کارگر کشتارگاه و یک انترن
تب کریمه- کنگو دوباره قربانی گرفت
۲۴/۲/۹۱، همشهری آنلاین: فوت دو نفر در اثر ابتلا به بیماری تب کریمه- کنگو در مشهد، دوباره این بیماری را در مرکز توجه قرار داد.
«تا کنون ۶ مورد ابتلا به این بیماری در استان خراسان رضوی گزارش شده است که متاسفانه ۲ نفر از این افراد به‌دلیل شدت بیماری جان خود را از دست داده‌اند.»
دکتر محمدمهدی گویا، رییس مرکز مدیریت بیماری‌های واگیر وزارت بهداشت با اعلام این خبر، از هموطنان خواست از خرید دام بدون تایید دامپزشکی اکیداً خودداری کنند.
به‌گزارش پایگاه اطلاع‌رسانی وزارت بهداشت و به‌گفته‌ی دکتر گویا، اولین مورد گزارش شده مربوط به یک کارگر کشتارگاه بود که حدود ۱۰ روز پیش با علایم بیماری در بیمارستان امام رضا (ع) مشهد بستری شد و بلافاصله تحت مراقبت‌های درمانی قرار گرفت ولی به‌دلیل شدت بیماری، ظرف ۸ ساعت پس از مراجعه فوت کرد. این بیمار قبل از مراجعه به بیمارستان به یک کلینیک خصوصی مراجعه ‌کرده بود که در آن‌جا نیز یک پرستار در حین تزریق سرم به بیمار، با خون وی تماس پیدا کرد و به بیماری مبتلا ‌شد.
در بیمارستان امام رضا (ع) نیز یک نیروی خدماتی، یک پرستار و یک انترن در تماس مستقیم با بیمار بودند که از‌‌ همان ابتدا تحت مراقبت‌های ویژه قرار ‌گرفتند ولی متاسفانه انترن بیمارستان به‌دلیل شدت این بیماری جان خود را از دست داد.

مدیر مرکز بیماری‌های واگیردار وزارت بهداشت:
کریمه- کنگو در تهران نیست، در گیلان هست!
۱۱/۳/۹۱، ایلنا: رییس مرکز مدیریت بیماری‌های واگیردار وزارت بهداشت خبر رسیدن تب کریمه- کنگو را به تهران تکذیب کرد.
محمدمهدی گویا گفت: «البته گاهی اوقات ممکن است بیماری در شهرستان که مبتلا به تب کریمه- کنگو است برای تشخیص قطعی بیماری یا درمان به تهران مراجعه کند.»
وی از مراجعه‌ی دو نفر از مبتلایان به بیماری تب کریمه- کنگو از استان‌های مرکزی و گیلان به تهران خبر داد و با تاکید بر این‌که تعداد موارد این بیماری نسبت به سال گذشته هیچ افزایشی پیدا نکرده است، افزود: «اکثریت موارد ابتلا به این بیماری در استان‌های مرزی شرقی کشور یعنی در استان‌های سیستان و بلوچستان، کرمان و این بار در استان خراسان رضوی است و تمامی مبتلایان به‌جز یک نفر از آن‌ها که در اثر تماس با بیمار بود، از طریق تماس با دام به این بیماری مبتلا شده‌اند.»
گویا همچنین قرنطینه‌ی ۲۷ نفر دیگر در مناطق کشور را به‌دلیل مشکوک بودن به بیماری تب کریمه- کنگو تکذیب کرد و افزود: «از ابتدای امسال ۲۵ نفر در سطح کشور به این بیماری مبتلا شده‌اند که جز دو نفر که تحت مداوا هستند، تمامی آن‌ها بهبود یافته‌اند.»
رییس مرکز مدیریت بیماری‌های واگیردار وزارت بهداشت یادآور شد: «گاهی شایعه می‌شود که بیماری تب کریمه- کنگو از طریق خوردن گوشت و شیر منتقل می‌شود اما این‌طور نیست و این‌ها از راه‌های بسیار نادر مبتلا شدن به این بیماری هستند. بیشتر کسانی که با دام سروکار دارند و به زایمان دام، ذبح دام و دوشیدن شیر دام مشغول هستند در معرض ابتلا به این بیماری قرار دارند. کارگران کشتارگاه‌ها به هنگام کار باید دستکش در دست داشته باشند و در مواقع ذبح دام عینک بگذارند و به‌طور کلی لباس مخصوص بپوشند.»

فریزکردن گوشت، ویروس را غیرفعال می‌کند
مصرف گوشت سفید موجب ابتلا نمی‌شود
۱۳/۳/۹۱، ایسنا: کار‌شناس مسوول دفتر بیماری‌های قابل انتقال بین انسان و حیوان مرکز مدیریت بیماری‌های واگیر وزارت بهداشت شیوه‌های انتقال و پیشگیری از ابتلا به بیماری تب کریمه- کنگو را تشریح کرد.
دکتر محمد زینلی درباره‌ی چگونگی انتقال بیماری تب کریمه- کنگو از حیوان آلوده به انسان، گفت: «بحث انتقال بیماری از طریق گوشت مطرح نیست، بلکه بحث انتقال آن از طریق خون و ترشحات دام آلوده مطرح است. اگر زمان ذبح، ویروس در دام وجود داشته باشد، زمانی که لاشه‌ی حیوان جدا می‌شود باید در سردخانه و در دمای بین صفر تا چهار درجه‌ی سانتی‌گراد نگهداری شود. دمای یخچال‌های منازل نیز برای این موضوع کفایت می‌کند.»
وی افزود: «اگر گوشت ۲۴ ساعت داخل یخچال باشد، به‌دلیل جمود نعشی و پدیده‌ی گلیکوژن در گوشت، گلیکوژن به اسید لاکتیک تبدیل شده و این پدیده سبب اسیدی شدن گوشت می‌شود. به این ترتیب PH گوشت به حدود ۵ می‌رسد که در این PH ویروس غیرفعال می‌شود. به‌این ترتیب زمانی که گوشت وارد چرخه‌ی آشپزخانه می‌شود، ویروس قابلیت انتقال ندارد.»
زینلی ادامه داد: «زمانی که به گوشتی دست می‌زنیم که حالت خون‌آبه داشته و دست نیز از جراحتی برخوردار است، در صورتی که امکان آلودگی گوشت وجود داشته باشد، ویروس آن از طریق مخاط هم می‌تواند وارد بدن و نهایتاً جذب شود. توصیه آن است که زنان خانه‌دار، قصا‌ب‌ها و افرادی که با دام و گوشت دام ارتباط دارند، گوشت را ۲۴ ساعت در یخچال نگهداری کنند و پس از آن برای تکه‌تکه کردن آن از دستکش استفاده کنند.»
وی تاکید کرد: «انتقال بیماری تب کریمه- کنگو در گوشت سفید مطرح نیست و هیچ ابتلایی در طیور و ماهی ندارد. تنها شترمرغ می‌تواند به این بیماری مبتلا شود.»