پزشکان گیل

تهران، تابستان و ترومبوز سینوسی

بدست پزشكان گيل • 7 ژوئن 2016 • دسته: تیتر اول٬ داخلی اعصاب (نورولوژی)

دکتر بابک زمانی

هر سال در ابتدای تابستان انجمن سکته مغزی خود را موظف می‌بیند درباره‌ی ترومبوز سینوسی یک بار دیگر هشدار چند ساله‌ی خود را تکرار کند!
سینوس‌های مغز، وریدهای بزرگی هستند که خون را از مغز تخلیه می‌کنند. سیستم تخلیه‌ی خون از مغز اگر ظریف‌تر و پیچیده‌تر از سیستم ورود خون به مغز نباشد، از آن ساده‌تر هم نیست! خونی که با فشار هر لحظه وارد محفظه‌ی کوچکی مثل جمجمه می‌شود، باید با همان میزان از مغز خارج شود. کوچک‌ترین اختلال در تخلیه‌ی این خون باعث افزایش آب و تورم مغز می‌گردد. از سوی دیگر، در سیستم خروجی خون از مغز موتور محرکه‌ای مثل قلب که خون را وارد مغز می‌کرد، وجود ندارد. بنابراین سرعت جریان خون هم در سیستم وریدی بسیار آهسته‌تر است.
این‌که در اکثریت مطلق موارد این سیستم بدون هیچ اختلالی مایعی غلیظ نظیر خون را از رگ‌ها یا لوله‌هایی که شیشه‌ای نیستند عبور می‌دهد حاکی از سیستم بسیار دقیقی است که اولاً خون را لغزان و ثانیاً جریان آن را مداوم می‌کند. تا کنون بیش از چند ده ماده پیدا شده که باعث لغزندگی و عدم چسبندگی خون می‌شوند. اما احتمالاً تعداد مکانیسم‌های دخیل بسیار بیشتر از این‌هاست!
اگر یکی از این مکانیسم‌ها در فردی به‌طور ژنتیک ضعیف‌تر از بقیه مردم باشد، ممکن است در شرایط خاص این سیستم تخلیه دچار انسداد یا کندی گردد و به‌اصطلاح «ترومبوز» (لخته شدن خون) پدید آید. مهم‌ترین این شرایط زمانی است که خون به‌دلیل کم‌آبی غلیظ‌تر از سابق شده باشد و داروهایی هم که انعقاد خون را افزایش می‌دهند مصرف شده باشد. ترکیب تابستان، فعالیت فیزیکی و مصرف قرص‌های ضد حاملگی (که انعقاد خون را تشدید می‌کند) ترکیبی است که هر ساله در تابستان خانم‌های زیادی را مبتلا به ترومبوز سینوسی می‌کند.
البته در سال‌های اخیر با توجه به درک فزاینده از این بیماری که منجر به تشخیص موارد بیشتر و بیشتری گردیده معلوم شده ابتلا به این بیماری در تابستان‌های داغ تهران محدود به شرایط برشمرده نیست و ترومبوز سینوسی حتی در مردان به‌خصوص در کسانی که کارهای فیزیکی داشته‌اند هم دیده شده است.
البته در حال حاضر نمی‌توان تخمین درستی از شیوع این بیماری داشت. کیفیت علایم این بیماری که آن را به‌صورت یک مقلد بزرگ درمی‌آورد، ممکن است باعث تشخیص‌های دیگری شود. برخی از بیماران ممکن است خیلی سریع بهبودی یابند و بیماری منجر به بروز تمام علایم نشود و البته برخی از بیماران نیز ممکن است به‌سرعت فوت کنند! بنابراین تعداد بیماران بستری تنها مشتی نمونه‌ی خروار است.
اما در هر حال اطلاع‌رسانی مناسب و انجام اقدامات پیشگیرانه در کاهش ابتلا و مرگ‌ومیر بیماری از اهمیت حیاتی برخوردار است. رسانه‌ها در تابستان‌ها می‌توانند این کار را به‌جای اطلاع‌رسانی کنجکاوانه در مورد بیماری‌هایی مثل ام‌اس که هیچ راه پیشگیری ندارند به انجام برسانند.
اطلاع‌رسانی به خانم‌ها و هشدار در مورد عدم مصرف قرص‌های ضد حاملگی در دوران روزه‌داری (به‌خصوص برای تاخیر قاعدگی)، تشویق استفاده‌ی مداوم از آب و مایعات در روزهای تابستان، هشدار ویژه در مورد کم‌آبی بیمارانی که بیماری آن‌ها را مستعد ترومبوز سینوسی می‌کند و البته اطلاع‌رسانی عمومی در مورد لیست بلندبالای این بیماری‌ها، تشویق و/یا اجبار استفاده از مرخصی‌های استحقاقی، استعلاجی و حتی تشویقی برای کارکنانی که در تابستان کار فیزیکی و/یا استعداد خاصی به ترومبوزیس دارند و… اقداماتی است که قطعاً می‌تواند از شیوع ترومبوز سینوسی به میزان قابل توجهی بکاهد.