دکتر بابک عزیز افشاری
بنیاد پژوهشی ولکام تراست (Wellcome Trust) را سِر هنری ولکام، یکی از پیشگامان صنعت دارویی انگلستان، در سال ۱۹۳۶ تاسیس کرد. هدف بنیاد ولکام حمایت از افکار بزرگ برای رسیدن به اهداف بزرگ در سلامت است. جایزه عکس ولکام یکی از برنامههایی است که این بنیاد طی ۲۰ سال اخیر بهعنوان بزرگترین رخداد بصری در حیطه دانش، پزشکی و زندگی، با هدف شناسایی افراد برجسته در زمینه خلق بهترین عکسها در شاخههای مختلف علوم سلامت و زیستپزشکی برگزار کرده است. عکسهای برگزیده امسال در ماه مارس ۲۰۱۷ به نمایش گذاشته شد.
منابع:
wellcomeimageawards.org/about/about-the-awards
medscape.com/features/slideshow/2017-wellcome-image-awards
۱. رگهای چشم خوک مینیاتوری (mini-pig) سالم: این مدل چاپ سهبعدی از چشم خوک مینیاتوری همراه با عروق خونی، از جنس ABS (مادهای که در ساخت لگو [Lego] بهکار میرود) با استفاده از نوعی سیتی اسکن ساخته شده که چاپ آن ۳۹ ساعت زمان برده است (پیتر مالوکا، دانشگاه باسل و بیمارستان چشم مورفیلد لندن).
۲. مسیرهای زبان مغز: نواحی مسوول گفتار و تکلم در دو بخش مغز نقشهبرداری شده است. این مدل چاپ سهبعدی، رشته کمانی (arcuate fasciculus) را نشان میدهد که رشتهای از جنس ماده سفید مغز است که این دو بخش مغز را به هم مرتبط میکند. در تهیه این تصویر از نوعی امآرآی موسوم به diffusion imaging استفاده شده که حرکت مولکولهای آب را پیگیری میکند (استفانی فورکل، کینگز کالج لندن).
۳. سطح شبکیه موش: این تصویر حاصل ترکیب دیجیتال بیش از ۴۰۰ عکس از سطح شبکیه موش است. عروق خونی از مرکز پخش شده و تمام سطح شبکیه را فرا گرفتهاند. آستروسیتها به رنگ قرمز و سبز قابل مشاهده هستند. این تصویر با استفاده از میکروسکوپ همکانون (confocal) تهیه شده است (گابریل لونا، دانشگاه کالیفرنیا).
۴. رنگینکمان جفت: این تصویر به نمایش تغییرات جفت موش در مراحل مختلف تکوین آن در اثر دستکاری دستگاه ایمنی پرداخته است. این موشها از نظر ژنتیکی دارای دستگاه ایمنی متفاوت هستند. رنگآمیزی برای سه پروتئین مختلف انجام شده است: آبی برای هسته، قرمز برای رگهای خونی و سبز برای تروفوبلاستها. رنگهای دیگر نشاندهنده وجود بیشتر از یک پروتئین در یک سلول است که باعث ایجاد نمای رنگینکمان شده است. این تصویر با استفاده از میکروسکوپ همکانون تهیه شده است (سوچیتا نادکارنی، دانشگاه کوئینماری لندن).
۵. مولکول دنا (DNA) در ریه انسان: هسته یکی از دو سلول دختر در جریان میتوز و مولکول دنا در حال کشیده شدن بین دو سلول (ازکوئیل میرون، دانشگاه آکسفورد).
۶. نخاع جنین موش: انتهای باز لوله عصبی موش. تصویر سمت چپ، خود لوله عصبی است که مغز و نخاع را میسازد. تصویر سمت راست، اکتودرم سطحی است که پوست، دندانها و مو را میسازد. تصویر میانی مزودرم است که احشا را خواهد ساخت. تصویر با میکروسکوپ همکانون تهیه شده است (گابریل گالئا، کالج لندن).
۷. چشم گورخرماهی (Zebrafish): این رویان ۴ روزه گورخرماهی با دو روش دستکاری شده است: تعبیه ژن Gal4 با فناوری ویرایش دنا (CRISPR/Cas9) و تلقیح ماهی حاصله با ماهی گزارشگر برای ایجاد بچه ماهیهایی که ژن مورد نظر در آنها دارای فلورسانس قرمز است. ژن فوق در اینجا مربوط به عدسی چشم و سلولهایی به نام نوروماستها (نقاط قرمز) است. دستگاه عصبی به رنگ سبز مایل به آبی دیده میشود. این تصویر با میکروسکوپ همکانون تهیه شده است (اینگرید لک، کالج لندن).
۸. عروق پوست گربه: عکس میکروسکوپ نور پلاریزه از پوست گربه (دیوید لینستد).
۹. گیره عنبیهای لنز داخلچشمی: لنز مصنوعی داخلچشمی سیلیکونی یا آکریلیک به کمک گیره پلاستیکی به عنبیه متصل شده است. یک برش ۳ میلیمتری در عنبیه ایجاد شده است (مارک بارتلی، دانشگاه کمبریج).
۱۰. بچههای روستایی در نیکاراگوا: بیماری مزمن کلیه بیش از نیمی از بزرگسالان این منطقه را گرفتار کرده و عامل بیش از ۷۵% مرگومیر مردان ۳۵ تا ۵۵ ساله است. علت اصلی این مساله، کار شدید در هوای گرم است. این دو برادر، دو پسرعموی خود را که هر دو در مزارع نیشکر کار میکردند، بههمین دلیل از دست دادهاند (جاشوا مکدانلد).
۱۱. غربالگری چشم در هندوستان: بیمار در حال درمان توسط یک چشمپزشک داوطلب است. در جریان این حرکت خیریه بیش از ۹۰ هزار جراحی کاتاراکت و حدود دو میلیون ویزیت چشمپزشکی انجام شد. برخی از بیماران در شرایط فقر بسیار شدید بودند (سوزان اسمارت).
۱۲. سرطان پستان: این طرح گرافیک توئیتری نشاندهنده دادههای به دست آمده از هشتگ سرطان پستان (#breastcancer) است. کاربران توئیتر به شکل گره نمایش داده شدهاند و خطوطی که این گرهها را به هم متصل کرده، ارتباطات توئیتری را نشان میدهد. تفاوت در اندازه گرهها و ضخامت خطوط به دلیل تفاوت تعداد و اهمیت ارتباطات هر یک از کاربران است. یک توئیت هزاران بار توئیت مجدد شده است (ریچارد آرنت، کالج سلطنتی جراحان ایرلند).
۱۳. درمان سرطان با داربست میکرورنا (MicroRNA Scaffold Cancer Therapy): میکرورناها توالیهای کوتاهی هستند که عملکرد صحیح و رشد سلولها را کنترل میکنند و یکی از روشهای بالقوه درمان سرطان هستند. چالش اصلی این روش، امکان رساندن این میکرورناها به طور اختصاصی به سلولهای سرطانی است. محققین انستیتو فناوری ماساچوست سامانهای ساختهاند که با ترکیب دو میکرورنا و یک پلیمر صناعی، به شکل یک داربست میتواند به تومور بچسبد و دو میکرورنا را به سلول سرطانی برساند (جو کوند، انستیتو فناوری ماساچوست).
۱۴. منافذ مصنوعی در غشای سلول: این منافذ لولهای شکل مصنوعی از جنس دنا (DNA) مانند کانالهایی عمل میکنند که ارتباط بین داخل سلول و خارج آن را امکانپذیر میسازد. این فناوری نانو در حال حاضر برای تولید واکسن، سوختهای زیستی (biofuels) و حسگرهای زیستی (biosensors) به کار میرود (میشل نورتروپ).
۱۵. کاریکاتور پزشکی قرون وسطی: این کاریکاتورها با الهام از آثار هنرمندان قرون وسطی و نقاش هلندی قرن ۱۵ میلادی، هیرونیموس بوش، خلق شده است. مارهای آسکلپیوس، خدای پزشکی یونان باستان و نماد پزشکی عصر حاضر، در بین تصاویر مشاهده میشود. تصاویر به ترتیب از بالا در جهت حرکت عقربههای ساعت، یک کیمیاگر، مردی با نقص عضو، جراحی شکم و جراحی مغز را نشان میدهند (مادلین کویجپر).
۱۶. یادگیری پنهان، از پروژه کریسالیس: کریسالیس پروژهای از دانشگاه سنآندرو است که هدف آن توجه به زنان دانشمند است. یادگیری پنهان نشان میدهد که زنان همواره احساس میکنند در محیط کار مخفی نگاه داشته میشوند. حجابی که در این تصویر مشاهده میشود، از جنس ساختارهای مولکولی قند است (سوفیا مککی نایت، دانشگاه سنآندرو).
۱۷. آدم چوبی- فراز و نشیب کرون: شخصیت آدم چوبی (Stickman)، خود دیگر (alter ego) یا همزاد نقاش مبتلا به بیماری کرون است. چوب کنایه از لاغری مفرط بیمار است (اسپوکی پوکا).
۱۸. ریتا لوی- مونتالچینی: این نورولوژیست ایتالیایی در سال ۱۹۸۶ بهدلیل کشف فاکتور رشد عصبی (NGF) برنده جایزه نوبل شد. او در شرایط خفقان رژیم موسولینی بهطور مخفیانه آزمایشگاه کوچکی در خانه خود ساخت و به تحقیق پرداخت (داریا کیپاچ).
۱۹. عروس دریایی دمکوتاه هاوایی: این جانور در طول روز مخفی میشود و شبها برای شکار بیرون میآید. نوعی باکتری موسوم به ویبریو فیشری در سطح تحتانی آن عامل تشعشع نورانی این جانور است (مارک اسمیت).
۲۰. تنظیم دمای بدن کبوتر: ماده حاجبی به نام BriteVu امکان مشاهده کامل شبکه خونرسانی را با استفاده از سیتی اسکن فراهم کرده است. شبکه غنی عروق خونی در گردن کبوتر به این پرنده اجازه میدهد دمای بدن خود را تنظیم کند (اسکات ایکولز).
۲۱. سلولهای بنیادی عصبی: رشد الیاف عصبی (سبز) از سلولهای بنیادی (ارغوانی) در داخل یک ژل مصنوعی به نام PEG، پروژه انسان روی یک تراشه، با هدف تولید اعضای مینیاتوری روی تراشههای پلاستیکی برای آزمایشهای دارویی (کولین ادینگتون، انستیتو فناوری ماساچوست).
۲۲. عروق خونی طوطی آفریقایی خاکستری: مدل سهبعدی شبکه عروقی سر و گردن طوطی آفریقایی خاکستری با استفاده از ماده حاجب BriteVu و حدود ۳ هزار تصویر ۱۰۰ میکرونی توسط سیتی اسکن (اسکات بیرچ).