پزشکان گیل

دکتر مهران قسمتی‌زاده

مدتی است که بحث لزوم استفاده از راهنماهای بالینی در عرضه خدمات سلامت به خارج از محیط‌های دانشگاهی منتقل شده و میزان ارزشگذاری برای نقش آن به‌قدری زیاد شده که در قانون بودجه و برنامه‌های توسعه پنج‌ساله چندین بار از آن نام برده و حتی روسای سازمان مالی نظام سلامت، یعنی بیمه‌ها، نیز بارها به نقش آن‌ در کاهش و مدیریت هزینه‌های درمان اشاره کرده‌اند.
اما آیا واقعاً این گایدلاین‌ها در کشور ما جدی گرفته خواهند شد؟ پاسخ به این پرسش آن‌قدر هم ساده نیست. برای پاسخ به این پرسش، نخست باید به چند پرسش دیگر پاسخ دهیم:

۱. چه کسانی باید آن‌ها را جدی بگیرند؟
۲. چگونه باید آن‌ها را جدی گرفت؟
مسلماً اولین گروهی که باید آن را جدی بگیرند مصرف‌کنندگان اصلی یعنی ارایه‌کنندگان خدمات سلامت هستند؛ اما برای تحقق این امر شروطی لازم است که اگر تامین نشوند رویای جدی گرفتن گایدلاین‌ها از سوی ارایه‌کنندگان خدمت به واقعیت تبدیل نخواهد شد:

۱. به‌روز بودن گایدلاین‌ها: اگر چنان‌که تا کنون در ایران مرسوم بوده هر بار یک دانشگاه یا یک گروه آموزشی به‌طور موقت مسوول تدوین چند گایدلاین شود و پس از تهیه نسخه اولیه کار را تمام شده فرض کند، با وجود زحمت زیادی که کشیده، محصول خود را مهیای استفاده بالینی نخواهد یافت، زیرا این اسناد علمی در سال‌های بعد برای مصرف‌کنندگان قابل اعتماد باقی نخواهد ماند. مسلماً با وجود پیشرفت سریع علم، یکی از شرایط استقبال از این گایدلاین‌ها اطمینان مصرف‌کننده از به‌روز بودن و به‌روز شدن آن‌هاست.

۲. دومین شرط استقبال از گایدلاین‌ها این است که در تهیه و نهایی شدن آن، نمایندگان علمی تمامی گروه‌های دخیل در ارایه خدمات نقش داشته باشند؛ چون در حین استفاده متوجه می‌شوند که به دغدغه‌های آنان نیز در تهیه آن توجه شده است.

۳. سومین شرطی که سبب استقبال از گایدلاین‌ها توسط مصرف‌کننده می‌شود اعتماد به تهیه‌کنندگان آن است؛ به‌همین دلیل اعتبار علمی و اجتماعی نهاد تهیه‌کننده نقش به‌سزایی در مقبولیت این گایدلاین‌ها خواهد داشت.

۴. حمایت کامل و نه مشروط نهادهای اقتصادی و تامین‌کنندگان هزینه‌های خدمات سلامت، از جمله سازمان‌های بیمه‌گر، از این گایدلاین‌ها بسیار موثر است و مزایای بسیاری هم برای ایشان و هم مردم به‌عنوان مصرف‌کنندگان اصلی خدمات سلامت در بر خواهد داشت.

۵. حمایت تصمیم‌گیران و نهادهای بالادستی نظام سلامت از این گایدلاین‌ها نیز در این مورد می‌تواند نقش مهمی داشته باشد.

۶. تغییر شیوه مرسوم آموزش مداوم کشور به آموزش گایدلاین‌های به‌روز شده و مشروط کردن ارایه خدمات به آموختن گایدلاین‌ها، کمکی شایان توجه به پذیرش و به‌کارگیری آن‌ها خواهد کرد.

اما به‌نظر می‌رسد تمامی این شروط زمانی تحقق می‌یابد که به‌مانند بسیاری از کشورها که از نظام سلامت آن‌ها با احترام یاد می‌شود، سازمانی ویژه و مستقل با کمک نهادهای علمی- حرفه‌ای (مثلاً انجمن‌های علمی کشور) به‌طور دایمی وظیفه تدوین، به‌روزرسانی و بومی‌سازی این گایدلاین‌ها را برعهده گیرد و با اتصال به نهادهای پژوهشگر از یک‌سو و همچنین بخش بالینی و ارایه‌کنندگان مستقیم خدمات سلامت از سوی دیگر، مبتنی بر شواهد بودن آن تحقق یابد.
به اعتقاد من این آرزو تحقق نخواهد یافت مگر این‌که سازمان نظام پزشکی همت کند و با کمک انجمن‌های علمی و پشتیبانی وزارت بهداشت و سازمان‌های بیمه‌گر «سازمان ملی گایدلاین‌های پزشکی جمهوری اسلامی ایران» را بنیان گذارد. در صورت تحقق این امر، مسلماً انجمن پزشکان عمومی ایران، به‌عنوان نماینده جامعه پزشکان عمومی کشور، آماده پذیرش نقش خویش در جهت تحقق این رویای بزرگ نظام سلامت کشور خواهد بود.

دکتر مهران قسمتی‌زاده
رییس شورای هماهنگی انجمن پزشکان عمومی ایران
نشانی: سیاهکل، کلینیک حافظ، تلفن: ۴۲۳۲۴۲۰۰

Email: mg2251343@gmail.com