پزشکان گیل

آنتی‌بادی مونوکلونال: نسل جدید داروهای کاهنده کلسترول LDL خون

دکتر محمدحسن هدایتی اُمامی

«این پروتئین» نقش کارسازی در متابولیسم کلسترول LDL دارد. داستان متابولیسم LDL ساده است:
LDL اول باید به گیرنده خود که در سطح یاخته‌های بدن است، بچسبد؛ آن وقت با تشکیل اندوزوم به درون یاخته برده می‌شود؛ محیط اسیدی اندوزوم باعث می‌شود گیرنده LDL که میله‌ای شکل است تا بخورد و به‌صورت سنجاق مو دربیاید؛ با این تغییر شکل، LDL و گیرنده LDL از هم جدا می‌شوند و سرنوشت متفاوتی پیدا می‌کنند: LDL تحویل لیزوزوم‌ها و در نتیجه نابود می‌شود و گیرنده LDL به سطح یاخته برمی‌گردد.
ولی مشکل در همین‌جاست!
«این پروتئین» از بیرون یاخته به مجموعه LDL و گیرنده LDL می‌چسبد و ماموریت آن جلوگیری از ساخته شدن آن سنجاق مو است. بدین ترتیب هر سه به درون لیزوزوم می‌روند و نابود می‌شوند. در نتیجه گیرنده LDLی برجای نمی‌ماند تا به سطح یاخته برگردد و LDL خون را پاک کند و سطح این کلسترول در خون بالا می‌رود.
نام «این پروتئین» Proprotein Convertase Subtilisin/Kexin type 9 یا PCSK9 است؛ آنزیمی که در بسیاری از بافت‌های بدن از جمله کبد ساخته و به ‌درون خون ریخته می‌شود و چند کار انجام می‌دهد، لیکن فعلاً مهم‌ترینش همین کاستن از تعداد گیرنده‌های LDL است. ژن آن روی کروموزم یک است و مثل همه ژن‌های دیگر جهش پیدا می‌کند. فراوان‌ترین جهش‌ها در جهت فعال‌تر شدن آن است و علت افزایش LDL سرم در بسیاری از مردم به‌شمار می‌رود. جهش کاهش فعالیت هم دیده شده است که دارندگان این نوع جهش، LDL بسیار پایینی دارند.
اگر بتوانیم «این پروتئین» را مهار کنیم، گیرنده‌های LDL نابود نمی‌شوند، بلکه چرخه برگشت به سطح یاخته را ادامه می‌دهند و راحت‌تر و پرتوان‌تر LDL را از خون پاک می‌کنند. بدین ترتیب دسته تازه‌ای از داروهای پایین‌آورنده کلسترول خطرناک خون متولد شده است: مهارکننده‌های PCSK9.
علیه این PCSK9 آنتی‌بادی مونوکلونال ساخته‌اند که در پژوهش‌ها نتیجه‌بخش بوده است و تا کنون سه دارو اجازه مصرف گرفته‌اند:

.(Evolocumab (Amgen), Bococizumab (Pfizer), Alirocumab (Aventis/Regeneron

این داروها هر دو سه هفته یک‌بار تزریق می‌شوند و مثل همه دارو‌ها عوارض ناخواسته دارند. در نهایت، برخی حذف می‌شوند و برخی سر بلند می‌کنند.

«این پروتئین» دست‌تنها نیست؛ در چرخه متابولیکی خود همراهان (= مولکول‌های) موافق و مخالف دارد که مورد نظر دانشمندان داروساز است. باید منتظر ماند که «از کوزه آن‌ها چه می‌تراود»!

این انیمیشن را که درباره چگونگی عملکرد PCSK9 و آنتی‌بادی مونوکلونال است، حتماً ببینید: —PCSK9 and Cholesterol Homeostasis – YouTube

دکتر محمدحسن هدایتی اُمامی
متخصص داخلی- غدد
دانشیار دانشگاه علوم پزشکی گیلان
نشانی: رشت، گلسار، بلوار سمیه، ساختمان پارس کلینیک، تلفن: ۳۳۱۱۱۲۲۸

Email: hedayati1947@yahoo.com