پزشکان گیل

امروزه سرطان پستان شایع‌ترین سرطان در زنان به‌شمار می‌رود و متاسفانه سن ابتلا به این بیماری در کشور ما نسبت به کشورهای غربی ۱۰-۵ سال کاهش یافته است. علت این امر مراجعه‌ی بیماران در مراحل پیشرفته‌ی بیماری است، به‌طوری که هنوز شایع‌ترین علت مرگ‌ومیر و از کار افتادگی شدید ناشی از سرطان پستان در ایران، تشخیص دیرهنگام آن است.
در حال حاضر، علی‌رغم پیشرفت‌های فراوان و قابل توجه کشور ما در زمینه‌هایی چون نازایی، سلول‌های بنیادی، پیوند کلیه و قرنیه و… هنوز در مورد تشخیص و درمان به‌موقع و صحیح بیماری‌های پستان و به‌ویژه سرطان پستان در سطح ضعیفی از نظر جهانی قرار دارد. به‌همین دلیل نیاز شدید به آشنایی هر چه بیشتر متخصصین زنان و همکاران پزشک عمومی و ماما با تشخیص به‌موقع و حتی درمان بیماری‌های شایع پستان برای افتراق موارد خوش‌خیم از بدخیم احساس می‌شود. چرا که در بسیاری از موارد این افراد اولین کسانی هستند که بیماران در این مورد به آنان مراجعه می‌کنند و ارجاع زودهنگام و به‌موقع در موارد مشکوک در بسیاری از مواقع می‌تواند جان بیمار را نجات دهد و سال‌های دور از بیماری طولانی‌تری را به او هدیه کند.
در این راستا سعی کرده‌ایم در مورد بیماری‌های شایع پستان و روش‌های جدید برخورد و درمان آن‌ها یک سلسله مقالات متوالی ارایه شود تا بتواند نقطه‌ی عطفی در ایجاد انگیزه برای پیشرفت‌های اساسی و قابل توجه در کمک به بیماران مبتلا به بیماری‌های پستان باشد.

فیبروآدنوما
شایع‌ترین توده‌‌ی خوش‌خیم پستان فیبروآدنوما (Fibroadenoma) است که معمولاً توده‌ای متحرک، بدون درد و مدور با قوام لاستیکی یا غضروفی است. فیبروآدنوما معمولاً منفرد است ولی در ۲۵-۱۰٪ موارد می‌تواند متعدد باشد.
این بیماری در سنین جوان‌تر شایع‌تر است ولی می‌تواند در تمامی گروه‌های سنی ایجاد شود.

تشخیص
معمولاً فیبروآدنوم‌ها توسط خود زنان به‌صورت یک توده‌ی اتفاقی در پستان در هنگام حمام کردن یا تعویض لباس کشف می‌شود. در اغلب موارد این توده‌ها در موقع تشخیص ۳-۲ سانتی‌متر هستند ولی می‌توانند در عرض چند ماه بزرگ شوند. وقتی فیبروآدنوم بزرگ‌تر از ۵ سانتی‌متر باشد به آن Giant fibroadenoma می‌گویند.
تشخیص قطعی فیبروآدنوم‌ها با ترکیبی از معاینه‌ی فیزیکی، سونوگرافی و معاینات سلولی پس از آسپیراسیون با سوزن باریک (FNA) انجام می‌شود.
در معاینه‌ی فیزیکی این توده‌ها سفت با جدار صاف و مدور با قوام لاستیکی‌اند، واکنش التهابی در اطراف‌شان وجود ندارد، کاملاً متحرک‌اند، باعث فرورفتگی پشت یا نوک پستان نمی‌شوند، اغلب در لمس لوبوله هستند و یک شیار در هنگام لمس‌شان احساس می‌شود.

تصویر ماموگرافی و سونوگرافی
در شکل کلاسیک، یک توده با حدود مشخص نرم و توپر دیده می‌شود که طول کرانیوکودال آن کمتر از طول عرضی است.
در تشخیص بین کیست و فیبروآدنوم، ماموگرافی نمی‌تواند کمک زیادی کند ولی سونوگرافی حفره‌ی کیست را به‌طور واضح نشان می‌دهد.
وجود فیبروآدنوم‌ها باعث افزایش خطر سرطان پستان نمی‌شود. البته نئوپلازی ممکن است در المان‌های اپی‌تلیال یک فیبروآنوم- مانند اپی‌تلیوم سایر قسمت‌های پستان- اتفاق بیافتد، ولی در کل سرطان در یک فیبروآدنوم تازه کشف شده بسیار نادر است. نیمی از نئوپلازی‌هایی که در فیبروآدنوم اتفاق می‌افتد از نوع ICSI (کارسینومای لوبولار درجا)، ۲۵٪ کارسینوم انفیلتراتیو و ۱۵٪ اینتراداکتال کارسینوما است.
نحوه‌ی برخورد با فیبروآدنوما
تشخیص احتمالی فیبروآدنوم در پستان باید حتماً از طریق FNA (Fine needle aspiration) و  CNB (Core needle biopsy) تایید شود. این مرحله متاسفانه در کشور ما به‌خوبی جا نیافتاده است و به‌دلیل عدم امکانات کافی برای آسپیراسیون سوزنی با هدایت سونوگرافی و عدم انجام ‌CNB در تمام مراکز، تمایل شدیدی به برداشتن فیبروآدنوم وجود دارد.
در یک دوره‌ی آموزشی (Training Course) که این‌جانب اخیراً به‌منظور آشنایی بیشتر با مراکز پیشرفته‌ی جهان در زمینه‌ی بیماری‌های پستان و آموزش تکنیک‌های تشخیصی و درمانی غیرتهاجمی (Noninvasive) بیماری‌ها و توده‌های پستانی در Institut de cancerologie Gustave Roussy پاریس حضور داشتم شاهد برخورد بسیار محافظه‌کارانه و در عین‌حال موفقیت‌آمیز با توده‌های پستانی و حتی سرطان پستان بودم که بسیار شگفت‌انگیز بود. در این مرکز که از مراکز معروف بین‌المللی و دولتی در زمینه‌ی بیماری‌ها و سرطان پستان و جزو مراکز مرجع (رفرال) مجهز فرانسه است، وقتی بیماری با توده‌ی پستانی یا ضایعات غیرقابل لمس و مشکوک پستان مراجعه می‌کند، در عرض ۲۴ تا ۴۸ ساعت طی یک برنامه‌ی منظم و مدون به تشخیص و حتی درمان مناسب دست می‌یابد.
ماموگرافی ساده و دیژیتال- و در صورت لزوم ماموگرافی با بزرگ‌نمایی- در یک روز برای بیمار انجام می‌شود. در مورد توده‌های خوش‌خیم مانند فیبروآدنوم، پس از یک شرح حال کامل و دقیق و معاینه‌ی فیزیکی مناسب، بیمار برای سونوگرافی و همزمان آسپیراسیون سوزنی با هدایت سونوگرافی به اتاق پزشک مخصوص فرستاده می‌شود. سونوگرافی با پروب ۱۴ و MHz 16 انجام و علاوه بر تعیین دقیق حجم و ماهیت توده، از روش جدید و بسیار جالب الاستوگرافی برای تشخیص بهتر توده‌های همراه و قوام توده استفاده می‌شود. در همین زمان ستیوپاتولوژیست با راهنمایی سونوگرافی به آسپیراسیون توده می‌پردازد (Solid یا Cystic) و بلافاصله نمونه برای مشاهده به اتاق پاتولوژیست برده می‌شود. در عرض کمتر از یک ساعت جواب پاتولوژی یا سیتولوژی معلوم و بیمار برای تایید تشخیص به اتاق CNB فرستاده می‌شود. نمونه‌گیری Core با دقت انجام و پس از بررسی و معلوم شدن ماهیت خوش‌خیم توده، حتی در موارد فیبروآدنوم‌های بزرگ، به بیمار برای کنترل بعدی برنامه داده می‌شود و برش بزرگ و برداشتن توده انجام نمی‌شود.
رضایت بیماران، آرامش و اطمینان خاطر آن‌ها و کمترین عوارض در بافت و پوست پستان و هزینه‌ی پایین نتیجه‌ی این اقدامات سریع، منظم و پرمهارت است که بسیار قابل تحسین و ارزنده به‌نظر می‌رسد، با توجه به این‌که می‌دانیم میزان موفقیت ترکیب ماموگرافی، سونوگرافی یا لوکالیزاسیون استرئوتاکتیک برای بیوپسی سوزنی و CNB در تشخیص سرطان پستان ۱۰۰٪ است.
امیدوارم با داشتن چنین مراکز مجهز و هماهنگی در کشور عزیزمان ایران و با کمک همکاران توانمند و علاقه‌مند ایرانی بتوانیم در حداقل زمان مکان و با حداکثر اطمینان به بیماران خود آرامش خاطر و سلامتی هدیه کنیم.
آماده‌ی دریافت نظرات و پیشنهادهای شما همکاران ارجمند هستم.

دکتر زهرا نیک‌پوری
متخصص زنان، زایمان و نازایی
نشانی: رشت، چهارراه گلسار، خیابان نواب، ساختمان فروردین، تلفن: ۷۲۲۳۶۵۴